Kodeks cywilny podaje szczegółową definicję pojęcia „obowiązku”. Oznacza to, że dłużnik jest zobowiązany do wykonania określonej czynności na rzecz wierzyciela lub powstrzymania się od jego wykonania. Z kolei wierzyciel ma prawo żądać wykonania obowiązków od dłużnika. Łatwo z tego wywnioskować, że obowiązek obywatelski to różnorodne stosunki społeczne, które prawnie łączą jego uczestników.
Obowiązki przypisane do umowy
Pomimo podobieństwa pojęć „umowa” i „obowiązek” nie można postrzegać ich jako równoważnych. Po pierwsze, treść zobowiązania jest znacznie szersza niż istota umowy, ponieważ te pierwsze wynikają zarówno z umów, jak i faktów prawnych. Po drugie, rodzaje zobowiązań cywilnych można rozróżnić na podstawie podstaw ich wystąpienia. Są one zatem warunkowo podzielone na dwie kategorie - umowne i pozaumowne.
Pierwsza grupa obejmuje zobowiązania oparte na treści konkretnej umowy. Jego uczestnicy sami ustanawiają prawa i obowiązki w dziedzinie prawa. Zobowiązania cywilne wynikające z niektórych faktów nazywane są pozaumownymi. Najczęściej o ich treści decyduje prawo, aw niektórych przypadkach - wola podmiotu. Z kolei zobowiązania pozaumowne pochodzą z:
- jednostronnie wykonane transakcje;
- popełnianie czynów niezgodnych z prawem;
- wydarzenia
Jednostronne umowy i wynikające z nich zobowiązania
Główną cechą zobowiązań wynikających z transakcji jednostronnych jest ich określenie z woli przedmiotu umowy. Najbardziej oczywistym przykładem jest testament. Będąc jednostronną transakcją dokonaną przez spadkodawcę, daje prawa i obowiązki spadkobierców od momentu ich wpisu do spadku.
Do tej samej kategorii należy zaliczyć akty administracyjne. Jednak tutaj egzekwowanie zobowiązań cywilnych odbywa się na szczeblu państwowym i zależy od konkretnego organu wydającego dokument.
Jakie obowiązki wynikają z nielegalnych działań?
Inne rodzaje zobowiązań prawnych wynikają z niezgodnych z prawem działań obywateli i organizacji. Naruszając tę lub inną normę prawną, osoby fizyczne i prawne stają się zobowiązane w przypadku szkód w życiu lub zdrowiu obywatela, a także w wyniku nielegalnego wzbogacenia. W przeciwieństwie do umów powstałych w wyniku umów jednostronnych treść nielegalnych działań jest ściśle określona przez prawo, a strony mają określone role: jedna z nich jest wierzycielem, a druga dłużnikiem. Obowiązkiem wynikającym ze szkody jest konieczność, aby strona winna w pełni ją zrekompensowała. W takim przypadku ofiara jest uważana za wierzyciela, a winowajcą jest dłużnik.
W niektórych przypadkach przewidzianych przez prawo obowiązek zabezpieczenia spoczywa na innej osobie, która nie jest winna wyrządzenia szkody. Na przykład pracodawca będzie odpowiedzialny za szkody wyrządzone przez zatrudnionego pracownika, a jeśli winowajcą jest przedstawiciel administracji, wówczas strata zostanie odzyskana z budżetu odpowiedniego regionu, skarbu państwa.
Odpowiedzialność za nielegalne wzbogacenie
Pojęcie i rodzaj zobowiązań cywilnych wynikających z nieuzasadnionego wzbogacenia automatycznie implikuje utworzenie obowiązku zwrotu mienia osobie, która przejęła go w sposób niezgodny z prawem. Ta kategoria obejmuje:
- niezapłacone podatki;
- dochód uzyskany z działalności przedsiębiorczej prowadzonej bez przejścia odpowiedniej procedury rejestracji;
- utracone zyski;
- zyski z nielegalnego zatrzymania mienia.
Tak więc obowiązki przypisuje się osobie, która wzbogaciła się nielegalnie. Konieczne będzie zwrócenie nieruchomości w naturze lub zrekompensowanie strat odpowiadających wartości początkowej nieruchomości, wyrażonej w wartościach pieniężnych w momencie nabycia, a także wszystkich dochodów nieotrzymanych z winy dłużnika.
Dziedziczone zobowiązania
Jeśli uznamy zdarzenia za podstawę powstania zobowiązań i odpowiedzialności cywilnej, warto zauważyć, że ich wystąpienie naprawdę może pociągać za sobą konsekwencje prawne na mocy ustawy lub umowy zawartej między stronami. 
Na przykład śmierć osoby jest samą okolicznością, w związku z którą jej prawa majątkowe są przekazywane spadkobiercom zgodnie z aktami prawnymi. Jednocześnie spadkobiercy, wchodząc w spadek, stają się właścicielami długów spadkodawcy, na które należy odpowiedzieć w ramach wartości przeniesionej nieruchomości. Dlatego wierzyciele mają prawo żądać od spadkobierców spełnienia wszystkich zobowiązań umownych należących do spadkodawcy.
Zdarzenie ubezpieczeniowe jako podstawa do wykonania zobowiązań
Jeden rodzaj odpowiedzialności cywilnej powstaje przed towarzystwem ubezpieczeniowym w wyniku klęski żywiołowej lub wypadku. Jednak osoba fizyczna lub prawna ma prawo zgłaszać roszczenia do organizacji tylko wtedy, gdy istnieje wcześniej zawarta umowa o charakterze osobistym lub majątkowym. Umowa powinna przewidywać prawdopodobieństwo wystąpienia określonego zdarzenia, które nazywa się zdarzeniem ubezpieczonym. Ubezpieczyciel staje się dłużnikiem w takich stosunkach prawnych, a ubezpieczony staje się wierzycielem.
Uchybienie zobowiązaniom: co zagraża dłużnikowi?
Odpowiedzialność za naruszenie cywilnoprawnych obowiązków prawnych jest miarą wpływu na dłużnika, który odmawia wykonania swoich obowiązków, i charakteryzuje się wystąpieniem niekorzystnych konsekwencji dla niego (w szczególności zmniejszenia korzyści majątkowych) w związku z odzyskaniem strat, odsetek od pożyczonych pieniędzy i przepadkiem w przypadku niedotrzymania uzgodnionego warunki umowy. 
W przypadku niewypełnienia lub nienależytego wykonania zobowiązań dłużnik jest zobowiązany do zrekompensowania wierzycielowi wszystkich poniesionych strat, określonych w umowie lub ustanowionych przez prawo. W niektórych przypadkach występuje ograniczona odpowiedzialność.
Jeżeli dłużnik nie przeniesie tego lub tego przedmiotu na czas na własność lub użytek gospodarczy, zgodnie z umową, wierzyciel ma prawo żądać obowiązkowego wyboru i przekazania tego przedmiotu lub rekompensaty za poniesione straty.
Rzeczywiste podstawy powstania odpowiedzialności dłużnika
Na poziomie legislacyjnym zatwierdzono warunki, w przypadku których powstaje odpowiedzialność majątkowa - okoliczności, których brak lub ich obecność powoduje odpowiedzialność cywilną. Od nich również zależą metody wypełniania zobowiązań cywilnoprawnych. Warunki odpowiedzialności prawnej obejmują:
- niezgodne z prawem zachowanie osoby odpowiedzialnej;
- wina osoby odpowiedzialnej;
- straty poniesione przez wierzyciela;
- związek przyczynowy między zachowaniem dłużnika a konsekwencjami.
Nielegalne zachowanie oznacza niezgodność z wymogami prawa wydanymi przez osobę odpowiedzialną za dokument regulacyjny, umowę i naruszenie jego warunków, prowadząc do uszkodzenia lub uszkodzenia mienia innej osoby. 
Oczywiście zobowiązania cywilnoprawne nie powstają, gdy nie można ich wypełnić (na przykład, gdy umiera dłużnik), lub gdy pewne działanie (brak działania) jest zabronione, co jest uwzględnione w treści zobowiązań.
Wina jako warunek pociągnięcia do odpowiedzialności prawnej
Jeśli dana osoba jest świadoma bezprawnych konsekwencji swojego zachowania, ale jednocześnie nie spełnia warunków zobowiązań i umów cywilnoprawnych, ponosi odpowiedzialność prawną. W tym kontekście wina dłużnika ma ogromne znaczenie. Niezależnie od tego, czy umyślnie lub przez zaniedbanie dana osoba nie wypełniła swojego obowiązku lub wypełniła, ale w niewłaściwy sposób, akt normatywny lub umowa stanowią podstawę odpowiedzialności.
Aby uznać osobę za niewinną, konieczne jest potwierdzenie, że w celu wypełnienia obowiązku obywatelskiego z wystarczającą rozwagą i starannością podjął on wszelkie środki, aby umożliwić mu podjęcie działania na odpowiednim poziomie. Osoba, która naruszyła obowiązek, musi udowodnić brak winy i usprawiedliwić się.
Wina może również przybrać formę umyślną, co w orzecznictwie odnosi się do umyślnego zachowania osoby, gdy zdaje ona sobie sprawę z bezprawności swoich działań, prowadząc do negatywnych konsekwencji. W przypadku braku dowodów niewinności osoba zostanie uznana za winną. Gdyby ktoś nie mógł przewidzieć negatywnych rezultatów swoich działań, ale musiałby o tym wiedzieć, a nawet był w stanie zapobiec ich wystąpieniu, zostałby uznany za winnego przez zaniedbanie.
Rozważając winę osób prawnych, należy zwrócić uwagę na fakt, że konkretni pracownicy, którzy dopuścili się niezgodnych z prawem działań podczas wykonywania obowiązków służbowych, zostaną uznani za winnych. Organizacja odpowiada przed wierzycielem, a winnym pracownikiem - przed firmą zatrudniającą w sposób określony w umowie lub ustawodawstwie w dziedzinie pracy i zatrudnienia.
Odpowiedzialność za naruszenie umowy przez osoby trzecie
Odpowiedzialność prawna jako sposób zabezpieczenia zobowiązań cywilnoprawnych może wystąpić nie tylko po stronie sprawcy. W niektórych przypadkach konieczne jest rozliczenie się z działań stron trzecich, jeżeli powierzono im wykonanie umowy. W przypadku nienależytego wykonania zobowiązań, które nastąpiło z winy obu stron umowy, występuje mieszany rodzaj odpowiedzialności prawnej. W ten sposób sąd zmniejsza kwotę odpowiedzialności dłużnika dokładnie tak samo, jak winny jest wierzyciel. Przy takim samym stopniu winy obu stron umowy kwota zadłużenia zostaje zmniejszona o połowę.
Naruszenie warunków umownych szkody dla zdrowia lub mienia może również stać się warunkiem odpowiedzialności. Dłużnik ma obowiązek zrekompensować straty poniesione przez wierzyciela z tytułu utraty lub uszkodzenia mienia, nieotrzymania zysku.
Kiedy nie ma odpowiedzialności za naruszenie obowiązków?
W kontekście powyższych warunków powstania odpowiedzialności prawnej za naruszenie obowiązków cywilnoprawnych warto również zwrócić uwagę na fakt, że związek przyczynowy może wskazywać na istnienie winy. Na przykład przewoźnik nie zostanie uznany za winnego uszkodzenia lub utraty ładunku, które nastąpiło z powodu niewłaściwego opakowania towaru przez nadawcę.
Jednocześnie siła wyższa lub wypadek może zwolnić osobę z odpowiedzialności prawnej za niewypełnienie zobowiązań.Pierwsza kategoria obejmuje sytuacje awaryjne, których nie można zapobiec nawet przy użyciu nowoczesnych środków technicznych. Należą do nich klęski żywiołowe (powodzie, trzęsienia ziemi, konwergencja osuwisk, inne klęski żywiołowe) i operacje wojskowe. Siła wyższa pozwala uwolnić się od odpowiedzialności.
Sprawa jest uważana za to samo niewinne naruszenie zobowiązania. Jeśli dana osoba nie przewidziała, nie mogła i nie powinna była przewidzieć negatywnych konsekwencji swojego zachowania, odpowiedzialność zostaje z niej usunięta.
Odpowiedzialność cywilna przedsiębiorcy
Pojęcie odpowiedzialności przedsiębiorczej jest szersze w porównaniu z innymi rodzajami odpowiedzialności wynikającymi z naruszenia zobowiązań umownych. Jeżeli zobowiązania określone w umowie nie zostaną wypełnione, winny w pełni zrekompensuje szkodę, jeżeli nie będzie w stanie udowodnić, że siła wyższa lub wypadek spowodowały niewłaściwe wykonanie tego lub innego działania.