Teoretyczne metody poznania są powszechnie nazywane „zimnymi umysłami”. Powód wyrafinowany w badaniach teoretycznych. Dlaczego tak Zapamiętaj słynne zdanie Sherlocka Holmesa: „I z tego miejsca, proszę, powiedz tak szczegółowo, jak to możliwe!” Na etapie tego zdania i późniejszej historii Helen Stoner słynny detektyw inicjuje etap wstępny - wiedzę sensoryczną (empiryczną).
Nawiasem mówiąc, ten odcinek daje nam podstawę do porównania dwóch stopni wiedzy: tylko podstawowej (empirycznej) i podstawowej, wraz z wtórną (teoretyczną). Conan Doyle robi to za pomocą obrazów dwóch głównych bohaterów.
Jak emerytowany lekarz wojskowy Watson reaguje na historię dziewczyny? Koncentruje się na scenie emocjonalnej, z góry decydując, że historia nieszczęśliwej pasierbicy jest spowodowana jej niemotywowanym podejrzeniem o ojczyma.
Dwa etapy metody poznania
Helen Holmes słucha w zupełnie inny sposób. Najpierw postrzega informacje werbalne ze słuchu. Jednak uzyskane w ten sposób informacje empiryczne nie są dla niego produktem końcowym; potrzebuje go jako surowca do późniejszego intelektualnego przetwarzania.
Umiejętnie wykorzystując teoretyczne metody poznania w przetwarzaniu każdej cząstki otrzymanej informacji (żadna z nich nie zwróciła jego uwagi), klasyczny literacki bohater szuka rozwiązania tajemnicy zbrodni. Ponadto wykorzystuje metody teoretyczne z błyskotliwością, z analitycznym wyrafinowaniem, oczarowując czytelników. Z ich pomocą następuje poszukiwanie ukrytych połączeń wewnętrznych i określenie wzorców, które rozwiązują sytuację.
Jaka jest natura teoretycznych metod poznania
Celowo zwróciliśmy się do literackiego przykładu. Z jego pomocą mamy nadzieję, że nasza historia nie rozpoczęła się bezosobowo.
Należy zauważyć, że nauka na obecnym poziomie stała się główną siłą napędową postępu właśnie dzięki „zestawowi instrumentów” - metodom badawczym. Wszystkie z nich, jak już wspomnieliśmy, są podzielone na dwie duże grupy: empiryczną i teoretyczną. Wspólną cechą obu grup jest cel - prawdziwa wiedza. Różnią się podejściem do wiedzy. Jednocześnie naukowcy praktykujący metody empiryczne nazywani są praktykami, a teoretycy - teoretykami.
Zauważamy również, że często wyniki badań empirycznych i teoretycznych nie są zbieżne. To jest powód istnienia dwóch grup metod.
Empiryczne (od greckiego słowa „empirios” - obserwacja) charakteryzują się skupioną, zorganizowaną percepcją, określonym zadaniem badawczym i obszarem tematycznym. W nich naukowcy stosują optymalne formy rejestrowania wyników.
Teoretyczny poziom wiedzy charakteryzuje się przetwarzaniem informacji empirycznych przy użyciu technik formalizacji danych i określonych technik przetwarzania informacji.
Dla praktyka teoretyczne metody poznania naukowca mają ogromne znaczenie w umiejętności kreatywnego wykorzystania jako narzędzia popytu optymalną metodą.
Metody empiryczne i teoretyczne mają wspólne cechy ogólne:
- podstawowa rola różnych form myślenia: pojęć, teorii, praw;
- dla każdej z metod teoretycznych źródłem informacji pierwotnej jest wiedza empiryczna;
- w przyszłości uzyskane dane podlegają przetwarzaniu analitycznemu przy użyciu specjalnego aparatu pojęciowego, przewidzianej dla nich technologii przetwarzania informacji;
- celem, dzięki któremu stosowane są teoretyczne metody poznania, jest synteza wniosków i wniosków, rozwój koncepcji i osądów, w wyniku których rodzi się nowa wiedza.
Tak więc na początkowym etapie procesu naukowiec otrzymuje informacje sensoryczne za pomocą metod wiedzy empirycznej:
- obserwacja (pasywne monitorowanie zjawisk i procesów bez zakłóceń);
- eksperyment (ustalenie przejścia procesu w sztucznie określonych warunkach początkowych);
- pomiar (określenie stosunku określonego parametru do ogólnie przyjętej normy);
- porównanie (asocjacyjne postrzeganie jednego procesu w porównaniu do innego).
Teoria jako wynik poznania
Jakie informacje zwrotne koordynują metody teoretycznego i empirycznego poziomu poznania? Informacje zwrotne podczas weryfikacji prawdziwości teorii. Na etapie teoretycznym na podstawie otrzymanych informacji sensorycznych formułuje się kluczowy problem. Aby to rozwiązać, zestawiane są hipotezy. Najbardziej optymalne i wyrafinowane z nich wyrastają teoretycznie.
Wiarygodność teorii jest sprawdzana przez jej zgodność z faktami obiektywnymi (dane z wiedzy sensorycznej) i faktami naukowymi (wiarygodna wiedza, wielokrotnie weryfikowana pod kątem prawdy). Dla takiej adekwatności ważny jest wybór optymalnej teoretycznej metody wiedzy. To on musi zapewnić maksymalną zgodność badanego fragmentu obiektywnej rzeczywistości i analityczną prezentację jej wyników.
Pojęcia metody i teorii. Ich wspólność i różnice
Dobrze wybrane metody zapewniają „moment prawdy” w poznaniu: przekształcenie hipotezy w teorię. Po aktualizacji ogólne naukowe metody wiedzy teoretycznej zostają wypełnione niezbędnymi faktami właśnie w rozwiniętej teorii wiedzy, stając się jej integralną częścią.
Jeśli sztucznie wyodrębnimy tak doskonale opracowaną metodę z już przygotowanej, powszechnie przyjętej teorii, to po zbadaniu jej osobno okaże się, że nabrała ona nowych właściwości.
Z jednej strony jest wypełniony specjalną wiedzą (zawierającą idee obecnego badania), az drugiej strony zyskuje wspólne cechy ogólne w odniesieniu do jednorodnych przedmiotów badań. To właśnie w tym wyrażona jest dialektyczna korelacja metody i teorii wiedzy naukowej.
Wspólność ich natury jest sprawdzana pod kątem istotności przez cały czas ich istnienia. Pierwszy przejmuje funkcję regulacji organizacyjnej, nakazując naukowcowi formalny porządek manipulacji w celu osiągnięcia celów badania. Zaangażowane przez naukowca metody teoretycznego poziomu wiedzy wykraczają poza ramy istniejącej poprzedniej teorii.
Różnica między metodą a teorią wyraża się w tym, że reprezentują one różne formy wiedzy naukowej.
Jeśli drugi wyraża istotę, prawa egzystencji, warunki rozwoju, wewnętrzne powiązania badanego obiektu, pierwszy kieruje badaczem, dyktując mu „mapę drogową wiedzy”: wymagania, zasady przekształcania podmiotu i działania poznawcze.
Można powiedzieć inaczej: teoretyczne metody wiedzy naukowej kierowane są bezpośrednio do badacza, odpowiednio regulując jego proces myślowy, kierując proces pozyskiwania nowej wiedzy w najbardziej racjonalny sposób.
Ich znaczenie w rozwoju nauki doprowadziło do powstania jej odrębnego przemysłu, który opisuje narzędzia teoretyczne badacza, zwane metodologią opartą na zasadach epistemologicznych (epistemologia - nauka o poznaniu).
Lista teoretycznych metod poznania
Powszechnie wiadomo, że następujące opcje są związane z teoretycznymi metodami poznania:
- modelowanie;
- formalizacja;
- analiza;
- synteza;
- abstrakcja;
- indukcja;
- odliczenie;
- idealizacja.
Oczywiście kwalifikacje naukowca są ważne dla praktycznej skuteczności każdego z nich.Doświadczony specjalista, po przeanalizowaniu podstawowych metod wiedzy teoretycznej, wybierze właściwą z całości. To on będzie odgrywał kluczową rolę w skuteczności samej wiedzy.
Przykład metody symulacji
W marcu 1945 r., Pod patronatem Laboratorium Balistycznego (Siły Zbrojne USA), określono zasady działania komputera. To był klasyczny przykład wiedzy naukowej. Grupa fizyków, wzmocniona przez słynnego matematyka Johna von Neumanna, uczestniczyła w badaniach. Pochodzący z Węgier był głównym analitykiem tego badania.
Wspomniany naukowiec zastosował jako narzędzie badawcze metodę modelowania.
Początkowo wszystkie urządzenia przyszłego komputera - arytmetyczno-logiczne, pamięciowe, sterujące, wejściowe i wyjściowe - istniały ustnie, w formie aksjomatów sformułowanych przez Neumanna.
Dane empirycznych badań fizycznych zostały nadane przez matematyka kształtowi modelu matematycznego. W przyszłości to ona badała badacza, a nie jej prototyp. Po uzyskaniu wyniku Neumann „przetłumaczył” go na język fizyki. Nawiasem mówiąc, proces myślowy przedstawiony przez Węgra wywarł wielkie wrażenie na samych fizykach, o czym świadczą ich recenzje.
Zauważ, że dokładniej będzie nadać tej metodzie nazwę „modelowanie i formalizacja”. Nie wystarczy samo stworzenie modelu, równie ważne jest sformalizowanie wewnętrznych relacji obiektu za pomocą języka kodowania. Rzeczywiście, tak należy interpretować model komputerowy.
Obecnie taka symulacja komputerowa przeprowadzana przy użyciu specjalnych programów matematycznych jest dość powszechna. Znajduje szerokie zastosowanie w ekonomii fizyki, biologii, motoryzacji, elektroniki radiowej.
Nowoczesne modelowanie komputerowe
Metoda symulacji komputerowej obejmuje następujące kroki:
- definicja symulowanego obiektu, formalizacja instalacji do modelowania;
- planowanie eksperymentów komputerowych z modelem;
- analiza wyników.
Rozróżnij symulację od modelowania analitycznego. Symulacja i formalizacja to uniwersalne narzędzie.
Symulacja wyświetla funkcjonowanie systemu w sekwencyjnym wykonywaniu ogromnej liczby podstawowych operacji. Modelowanie analityczne opisuje naturę obiektu przy użyciu systemów kontroli różnicowej posiadających rozwiązanie, które wyświetla idealny stan obiektu.
Oprócz matematyki wyróżnij także:
- modelowanie koncepcyjne (poprzez symbole, operacje między nimi a językami, formalne lub naturalne);
- modelowanie fizyczne (obiekt i model - rzeczywiste obiekty lub zjawiska);
- strukturalne i funkcjonalne (jako model stosuje się wykresy, wykresy, tabele).
Abstrakcja
Metoda abstrakcji pomaga zrozumieć istotę badanego problemu i rozwiązać bardzo złożone problemy. Pozwala, po odrzuceniu wszystkich drugorzędnych, skoncentrować się na głównych szczegółach.
Na przykład, jeśli przejdziemy do kinematyki, staje się oczywiste, że badacze stosują tę właśnie metodę. Tak więc początkowo został on wyróżniony jako ruch pierwotny, prostoliniowy i jednolity (dzięki takiej abstrakcji udało nam się wyodrębnić podstawowe parametry ruchu: czas, odległość, prędkość).
Ta metoda zawsze wymaga pewnego uogólnienia.
Nawiasem mówiąc, odwrotna teoretyczna metoda poznania nazywa się konkretyzacją. Używając go do badania zmian prędkości, naukowcy doszli do definicji przyspieszenia.
Analogia
Metoda analogii służy do formułowania zasadniczo nowych pomysłów poprzez znajdowanie analogów do zjawisk lub przedmiotów (w tym przypadku analogi są zarówno idealnymi, jak i rzeczywistymi obiektami, które mają odpowiednią korespondację z badanymi zjawiskami lub przedmiotami).
Dobrze znane odkrycia mogą być przykładem skutecznego wykorzystania analogii.Charles Darwin, w oparciu o ewolucyjną koncepcję walki o środki utrzymania dla biednych i bogatych, stworzył teorię ewolucyjną. Niels Bohr, opierając się na strukturze planetarnej układu słonecznego, uzasadnił koncepcję struktury orbitalnej atomu. J. Maxwell i F. Huygens stworzyli teorię fal elektromagnetycznych, wykorzystując jako analogię teorię fal mechanicznych.
Metoda analogii staje się istotna, gdy zostaną spełnione następujące warunki:
- możliwie jak najwięcej niezbędnych cech powinno być do siebie podobnych;
- wystarczająco duża próbka znanych cech powinna być naprawdę powiązana z cechą nieznaną;
- analogii nie należy interpretować jako identycznego podobieństwa;
- należy również wziąć pod uwagę podstawowe różnice między przedmiotem badań a jego analogiem.
Zauważ, że najczęściej i owocnie tę metodę stosują ekonomiści.
Analiza - synteza
Analiza i synteza znajdują zastosowanie zarówno w badaniach, jak i zwykłej aktywności umysłowej.
Pierwszym z nich jest proces mentalnego (najczęściej) dzielenia badanego obiektu na jego komponenty w celu pełniejszego zbadania każdego z nich. Jednak po etapie analizy następuje etap syntezy, kiedy badane składniki są łączone ze sobą. W takim przypadku brane są pod uwagę wszystkie właściwości ujawnione podczas ich analizy, a następnie określane są ich relacje i metody komunikacji.
Zintegrowane zastosowanie analizy i syntezy jest charakterystyczne dla wiedzy teoretycznej. To właśnie te metody w swojej jedności i przeciwnie, niemiecki filozof Hegel położył podwaliny pod dialektykę, która jego słowami „jest duszą wszelkiej wiedzy naukowej”.
Indukcja i dedukcja
Kiedy stosuje się termin „metody analizy”, najczęściej odnosi się do dedukcji i indukcji. To są logiczne metody.
Odliczenie zakłada tok rozumowania, który wynika z ogólnych do szczegółowych. Pozwala wyróżnić pewne konsekwencje ogólnej treści hipotezy, które można empirycznie uzasadnić. Odliczenie charakteryzuje się zatem ustanowieniem wspólnego połączenia.
Wspomniany przez nas na początku tego artykułu Sherlock Holmes bardzo jasno uzasadnił swoją dedukcyjną metodę w opowiadaniu „Kraj szkarłatnych chmur”: „Życie jest nieskończonym połączeniem przyczyny i skutku. Dlatego możemy to wiedzieć, badając jeden link po drugim. ” Słynny detektyw zebrał maksimum informacji, wybierając spośród wielu najbardziej znaczących wersji.
Kontynuując charakterystykę metod analizy, charakteryzujemy indukcję. Jest to sformułowanie ogólnego wniosku z szeregu szczegółowych danych (od szczegółowych do ogólnych). Rozróżnij pełną i niepełną indukcję. Pełna indukcja charakteryzuje się opracowaniem teorii, natomiast niepełna indukcja charakteryzuje się hipotezami. Jak wiadomo, hipoteza powinna zostać zaktualizowana poprzez udowodnienie. Dopiero wtedy staje się teorią. Indukcja jako metoda analizy jest szeroko stosowana w filozofii, ekonomii, medycynie i orzecznictwie.
Idealizacja
Często w teorii wiedzy naukowej stosuje się idee, które w rzeczywistości nie istnieją. Badacze nadają przedmiotom nienaturalnym specjalne, ograniczające właściwości, które są możliwe tylko w „ograniczających” przypadkach. Przykładami są bezpośredni, materialny punkt, idealny gaz. W ten sposób nauka odróżnia pewne obiekty od świata obiektywnego, które są całkowicie podatne na opis naukowy, pozbawione właściwości wtórnych.
W szczególności metodę idealizacji zastosował Galileusz, który zauważył, że jeśli usuniesz wszystkie siły zewnętrzne działające na poruszający się obiekt, będzie on nadal poruszał się bez końca, prostoliniowo i równomiernie.
Zatem idealizacja pozwala teoretycznie uzyskać wynik, który w rzeczywistości jest nieosiągalny.
Na przykład w fizyce ogólnie przyjmuje się, że siła proporcjonalna do jego masy (m) i przyspieszenia grawitacyjnego (g) działa na swobodnie spadające ciało: F = mg.
Jednak w rzeczywistości w tym przypadku badacz bierze pod uwagę: wysokość spadającego obiektu nad poziomem morza, szerokość geograficzną punktu padania, wpływ wiatru, gęstość powietrza itp.
Szkolenie metodologów jako najważniejsze zadanie edukacji
Dziś uwidacznia się rola uniwersytetów w szkoleniu specjalistów w kreatywnym opanowaniu metod wiedzy empirycznej i teoretycznej. Co więcej, jak świadczą doświadczenia uniwersytetów Stanford, Harvard, Yale i Columbia, odgrywają one wiodącą rolę w rozwoju najnowszych technologii. Być może dlatego ich absolwenci są poszukiwani w firmach z branży zaawansowanych technologii, których odsetek stale rośnie.
Ważną rolę w przygotowaniu badaczy odgrywają:
- elastyczność programu edukacyjnego;
- możliwość indywidualnego przygotowania dla najbardziej utalentowanych studentów, którzy mogą stać się obiecującymi młodymi naukowcami.
Jednocześnie specjalizacja osób, które rozwijają wiedzę ludzką w dziedzinie informatyki, inżynierii, produkcji i modelowania matematycznego, zakłada dostępność nauczycieli posiadających odpowiednie kwalifikacje.
Wniosek
Przykłady metod wiedzy teoretycznej wspomniane w artykule dają ogólne wyobrażenie o twórczej pracy naukowców. Ich działalność sprowadza się do kształtowania naukowego obrazu świata.
Ona, w węższym, szczególnym sensie, polega na umiejętnym stosowaniu pewnej metody naukowej.
Badacz podsumowuje empirycznie zweryfikowane fakty, wysuwa i testuje hipotezy naukowe, formułuje teorię naukową, która promuje ludzkie poznanie od stwierdzenia znanego do świadomości wcześniej nieznanego.
Czasami zdolność naukowców do stosowania teoretycznych metod naukowych jest jak magia. Nawet po wiekach nikt nie wątpi w geniusz Leonarda da Vinci, Nikoli Tesli, Alberta Einsteina.
