Enklawa to obce słowo, wcześniej zapożyczone z języka łacińskiego. Wielu o tym słyszało, ale nie wszyscy wiedzą, co dokładnie oznacza ta koncepcja. Sensowne jest zrozumienie terminologii i wyjaśnienie funkcji jej użycia.
Znaczenie słowa „enklawa”
Podobno pochodzi od łacińskiego terminu inclavatus („zamknięty”). Podobną francuską enklawę dźwiękową („enklawa”) można przetłumaczyć jako „zamek z kluczem”. Z angielskiego ten sam wariant pisowni definiuje również pojęcie zamkniętej grupy (etniczne i inne przyczyny) lub wąskiego koła.
Co oznacza enklawa w środowisku zawodowym? Jest to specjalny termin stosowany do oficjalnie uznanego stanu lub jego części, która jest geograficznie zlokalizowana w innym państwie. Główną cechą charakterystyczną jest brak sąsiadujących granic z innymi krajami. To z kolei umożliwia dostęp do niego drogą lądową tylko przez terytorium państwa „absorbującego”.
Sytuacja obejmuje wypełnianie wzajemnych zobowiązań oraz przestrzeganie zasad i norm. Z jednej strony istnienie suwerenności na wyodrębnionym terytorium jest niewątpliwym plusem, ale z drugiej strony istnieje potrzeba ustalenia granic, przestrzegania kontroli celnej podczas tranzytu towarów i przepływu ruchu pasażerskiego. Nierozpuszczalne problemy prowadzą do komplikacji relacji, ograniczeń na różnych poziomach, blokady, sankcji.
Funkcje użycia tego terminu
Innymi słowy (uproszczony), można powiedzieć, że enklawa jest małym krajem całkowicie otoczonym terytorium innego państwa (ale tylko jednego). Ta sytuacja jest możliwa przy znacznej różnicy wielkości. Na świecie są tylko trzy absolutne enklawy: Watykan, San Marino, Lesotho.
Ta definicja nie dotyczy terytoriów śródlądowych. Zgodnie z prawem międzynarodowym podejście (floty) nie może być blokowane dla takich państw, nawet jeśli sąsiednia część obszaru wodnego należy do zainteresowanej strony. Nieoficjalnie takie terytoria nazywane są semi-enklawami. Jednocześnie żaden kraj otoczony obcym terytorium ze wszystkich stron, ale mający przylegającą granicę lądową z państwem trzecim (lub kilkoma), nie może być enklawą.
Co to jest eksklawa?
W pewnym stopniu pojęcie to można uznać za przeciwieństwo enklawy. Jeśli porównamy statusy tych dwóch sąsiednich terytoriów z punktu widzenia mieszkających na nich mieszkańców, oczywiste jest, że będą one różne. Okazuje się więc: co dla niektórych oznacza enklawa, dla innych będzie wykrzyknikiem.
Termin antypod pochodzi od łacińskiego wykrzyknika. Mają wspólny rdzeń, ale różne przedrostki, które zmieniają znaczenie pojęć. W języku łacińskim exclavis dosłownie oznacza „wykluczenie” i jest często tłumaczone jako „region suwerenny”.
Mieszkańcy większego państwa, posiadający odrębne terytorium na swojej ziemi, uważają to za enklawę. Jednocześnie jego ludność powinna określać swoją ziemię jako eksklawę. Termin ten nie jest szeroko stosowany w życiu codziennym, jest bardziej powszechny w środowisku zawodowym: w prawie międzynarodowym i oficjalnych stosunkach między państwami.
Watykan: pierwotna przyczyna
Czym jest enklawa pod względem prawa? Dlaczego niektórym udało się dokonać samostanowienia, podczas gdy inni przegrali walkę? Najbardziej znaną enklawą jest Watykan. Oficjalnie jak suwerenne państwo istnieje od 1929 r., kiedy podpisano porozumienia luterańskie, które umożliwiły rozstrzyganie sporów między Stolicą Apostolską a władzami włoskimi i ustalenie istniejących granic.
Według wielu badaczy główną przyczyną wszystkiego było pojawienie się w chrześcijaństwie pojęcia „boskiej własności”. Wszelkie darowizny i prezenty przeznaczone dla kościoła stały się własnością Boga. I z definicji żadne państwo, z wyjątkiem państwa papieskiego, nie może rościć sobie prawa do posiadania i zarządzania taką własnością.
Cechy powstania enklaw San Marino i Lesotho
Innym przykładem jest włoska enklawa San Marino. Historia powstania wspólnoty na górze Titano wiąże się z prześladowaniami chrześcijan. Zwolennik tej religii, mason Marin, ukrywając się przed władzami rzymskimi pod koniec III wieku, przeprowadził się do wskazanego obszaru, otrzymał pozwolenie na pracę, został diakonem, a później zbudował tam kościół.
Właściciel ziemski przekazał je osadnikom na wieczny użytek. Marine został kapłanem wspólnoty, która po jego śmierci nie rozpadła się, a jedynie wzmocniła. Dokumenty potwierdzające uznanie niepodległości terytorium i chęć jego mieszkańców do prowadzenia odrębnego stylu życia z prawem do samostanowienia są przechowywane w kronikach historycznych.
Czym jest afrykańska enklawa lub jak walczyć o niepodległość? Pojawienie się enklawy Lesotho na terytorium obecnej Republiki Południowej Afryki było związane z wojnami rdzennych plemion i ich zdobywców w latach 40. XX wieku. Następnie przywódca ludu Basuto Moshe, zdając sobie sprawę, że może przegrać wojnę, poprosił brytyjskie władze o ochronę. W wyniku negocjacji podpisali umowę, zgodnie z którą przywódca został uznany za „przyjaciela Brytyjczyków” i ich sojusznika wojskowego. Przeciwnicy Moshesh nie odważyli się przeciwstawić wielkiemu imperium.
Na spornych terytoriach utworzono protektorat. W przeważającej części działał tylko formalnie. Władze brytyjskie interweniowały w sprawy Basutolandu tylko po to, by spłacić starcia klanów. Od 1966 r. Enklawa uzyskała niepodległość, stała się Lesotho, wstąpiła do ONZ i została członkiem Organizacji Jedności Afrykańskiej.
