Έχοντας επιβιώσει από τη φρίκη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, η παγκόσμια κοινότητα αισθάνθηκε σαφώς την ανάγκη υιοθέτησης μιας θεμελιώδους διεθνούς συνθήκης που ρυθμίζει, σε περίπτωση ένοπλων συγκρούσεων, την προστασία όχι μόνο του τραυματισμένου και άρρωστου στρατιωτικού προσωπικού αλλά και του άμαχου πληθυσμού. Ένα τέτοιο έγγραφο ήταν οι διεθνείς συμβάσεις της Γενεύης.
Ανθρωπιστική Πρωτοβουλία
Τέτοιοι νομικοί κανόνες έχουν ήδη κατοχυρωθεί στις συμβάσεις που υπογράφηκαν προηγουμένως στη Χάγη και στη Γενεύη, ωστόσο, η εμπειρία του παρελθόντος πολέμου και ιδιαίτερα ο θάνατος σημαντικού αριθμού αμάχων σε περιοχές πρώτης γραμμής έδειξαν την ανάγκη να αναπτυχθεί μια άλλη νομική πράξη. Για το σκοπό αυτό, η κυβέρνηση της Ελβετίας κάλεσε εκπροσώπους εβδομήντα κρατών το 1948 να γίνουν μέλη του Διεθνούς Φόρουμ, η αποστολή του οποίου ήταν να μετασχηματίσει προϋπάρχοντες νόμους με βάση την εμπειρία του παρελθόντος πολέμου.
Από τις προσκεκλημένες κυβερνήσεις, πενήντα εννέα χώρες εξέφρασαν την υποστήριξή τους για την πρωτοβουλία αυτή, ενώ τα υπόλοιπα κράτη, στέλνοντας τους αντιπροσώπους τους στη Γενεύη, περιορίστηκαν σε καθεστώς παρατηρητή. Σημαντικά κοινωνικά κινήματα, όπως τα Ηνωμένα Έθνη και ο Ερυθρός Σταυρός, δεν απέκλεισαν.
Στοιχεία συμφωνίας
Ως αποτέλεσμα των συναντήσεων που ξεκίνησαν στις 21 Απριλίου και συνεχίστηκαν μέχρι τις 12 Αυγούστου, αναπτύχθηκαν και υπογράφηκαν τέσσερις συμβάσεις (συμβάσεις), συμφωνίες που ρυθμίζουν τους κανόνες για την προστασία των θυμάτων των εχθροπραξιών. Η πρώτη σύμβαση της Γενεύης εξέτασε τη θεραπεία των τραυματιών και των ασθενών σε πολεμικές στρατιές.
Ακολούθησε συμφωνία, εισάγοντας στο νομικό πλαίσιο δράσεις με άρρωστους και τραυματισμένους στρατιώτες που ήταν θύματα ναυαγίων. Μια ξεχωριστή σύμβαση της Γενεύης ορίζει τα δικαιώματα των αιχμαλώτων πολέμου. Και τέλος, ο τελευταίος ρύθμισε πλήρως τα δικαιώματα των εισβολέων σε σχέση με τους πολίτες στα εδάφη που κατείχαν.
Η σημαντικότερη αρχή που ορίζεται στη σύμβαση
Κάθε Σύμβαση της Γενεύης του 1949 βασίστηκε στη θεμελιώδη αρχή του σύγχρονου διεθνούς δικαίου, επιτρέποντας τη διεξαγωγή εχθροπραξιών μόνο ενάντια στον στρατό του εχθρού. Απαγόρευαν κατηγορηματικά οποιαδήποτε βία εναντίον άρρωστου και πληγωμένου στρατιωτικού προσωπικού, καθώς και πολιτών.
Για να τις συμμορφωθούν καλύτερα, οι συμφωνίες που υπογράφηκαν στη Γενεύη απαιτούν από τους πολεμοχαρείς να κάνουν τη σαφέστερη διάκριση μεταξύ του στρατιωτικού προσωπικού που αγωνίζεται από την πλευρά τους και εκείνων που απαρτίζουν τον άμαχο πληθυσμό, τα δικαιώματα των οποίων προστατεύονται από τη σχετική Σύμβαση της Γενεύης και κατά των οποίων απαγορεύονται οι βίαιες ενέργειες.
Ένα από τα πιο σημαντικά σημεία των συμφωνιών ήταν η απαγόρευση των επιθέσεων σε μη στρατιωτικές εγκαταστάσεις, η χρήση όπλων και στρατιωτικών επιχειρήσεων που θα μπορούσαν να προκαλέσουν αδικαιολόγητες απώλειες και ανθρώπινο πόνο. Η ίδια σύμβαση της Γενεύης απαγόρευσε τη μεγάλης κλίμακας καταστροφή περιουσιακών στοιχείων και πολιτικών αντικειμένων, που δεν οφείλονται σε ακραία ανάγκη.
Απαιτήσεις της σύμβασης για τραυματίες και κρατούμενους
Ιδιαίτερη προσοχή δόθηκε στην ασφάλεια αυτών που βρίσκονταν σε αιχμαλωσία εχθρού. Η Σύμβαση της Γενεύης του 1949, η οποία ρυθμίζει τη μεταχείριση των αιχμαλώτων πολέμου καθώς και των εσωτερικών από τους κατοίκους που δεν συμμετείχαν σε εχθροπραξίες, απαιτεί τη διατήρηση της ζωής τους, την υγεία, τον σεβασμό της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, τα ατομικά δικαιώματα, τις θρησκευτικές και πολιτικές πεποιθήσεις.Επίσης, οι ρήτρες της προβλέπουν την υποχρεωτική παροχή σε αυτές τις κατηγορίες προσώπων του δικαιώματος αλληλογραφίας με τους συγγενείς τους και την εξασφάλιση δικαστικών εγγυήσεων.
Όσον αφορά τους τραυματίες στρατιώτες, η Σύμβαση της Γενεύης του 1949 δεν κάνει διάκριση μεταξύ της συμμετοχής τους σε ένα ή άλλο μέρος που εμπλέκεται σε ένοπλη σύρραξη. Σύμφωνα με τις διατάξεις της, όλοι δικαιούνται εξίσου την παροχή ιατρικής περίθαλψης.
Αυτό συνεπάγεται την απαίτηση να εξασφαλίζεται η ασφάλεια του πρόσθιου και οπίσθιου ιατρικού προσωπικού, καθώς και όλων των ιατρικών εγκαταστάσεων, εξοπλισμού και οχημάτων. Για το σκοπό αυτό, πρέπει να χρησιμοποιούνται τα κατάλληλα εμβλήματα, το μέγεθος των οποίων επιτρέπει την προβολή τους σε μεγάλη απόσταση.
Γενικές διατάξεις που υπογράφηκαν στη Γενεύη
Κάθε Σύμβαση της Γενεύης του 1949 έχει νομική ισχύ, ακόμη και αν ένα από τα αντιμαχόμενα κόμματα αρνείται επίσημα να αναγνωριστεί ως πολεμιστής. Επιπλέον, οι χώρες που έχουν υπογράψει αυτή τη διεθνή συμφωνία αναλαμβάνουν την ευθύνη για τον εντοπισμό, την αναζήτηση και τη δίωξη των υπευθύνων για την παραβίαση αυτής. Η προστασία των Συμβάσεων της Γενεύης ισχύει εξίσου για όλα τα πρόσωπα ανεξάρτητα από την πολιτική τους σχέση ή τις θρησκευτικές πεποιθήσεις.
Πρωτόκολλα που συμπληρώνουν τις συμβάσεις
Το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα έφερε μαζί του έναν μεγάλο αριθμό τοπικών πολέμων, γεγονός που κατέδειξε την ανάγκη επέκτασης του νομικού πλαισίου που καλύπτει όλες τις πτυχές των προβλημάτων που συνδέονται με αυτά. Στο πλαίσιο αυτό, οι συμβάσεις της Γενεύης συμπληρώθηκαν με ορισμένες νέες νομικές πράξεις. Χάρη σε αυτά, το διεθνές νομικό πλαίσιο επεκτάθηκε στους συμμετέχοντες σε εσωτερικές συγκρούσεις. Το νομικό καθεστώς του άμαχου πληθυσμού καθορίστηκε και βελτιώθηκε η προστασία του.
Από την ημέρα της υπογραφής των Συμβάσεων της Γενεύης, ο αριθμός των κρατών που έχουν προσχωρήσει σε αυτή τη σημαντική διεθνή συμφωνία έχει αυξηθεί από πενήντα εννέα σε εκατόν ενενήντα τέσσερα. Τα μεταγενέστερα πρόσθετα πρωτόκολλα έχουν επίσης λάβει διεθνή έγκριση και έχουν επικυρωθεί από τις κυβερνήσεις των πιο ανεπτυγμένων χωρών.
