Europejski Obszar Gospodarczy (EOG) został utworzony 1 stycznia 1994 r. W celu integracji krajów spoza UE. W rzeczywistości umowa miała na celu utworzenie wewnętrznego jednolitego rynku, w tym rynku Unii Europejskiej i rynków czterech państw Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA).
Co to jest EOG
Celem utworzenia Europejskiego Obszaru Gospodarczego jest zorganizowanie jednolitego rynku krajowego, na którym swobodny przepływ siły roboczej, produkcji i inwestycji.
Kraje zgodziły się współpracować w dziedzinie badań, edukacji i kultury, polityki społecznej, ochrony środowiska i ochrony konsumentów. W rzeczywistości kraje należące do EOG otrzymują takie same prawa jak członkowie Unii Europejskiej, z wyjątkiem uczestnictwa w paneuropejskich organach zarządzających i opracowywania wspólnych polityk w różnych obszarach działalności. Istnieją również ograniczenia dotyczące pracy w rybołówstwie i rolnictwie. Obywatele i podmioty gospodarcze mają zagwarantowane równe prawa na jednolitym rynku.
Prawo jest jedno dla wszystkich
Przystępując do Europejskiego Obszaru Gospodarczego, kraje muszą dostosować ustawodawstwo krajowe do prawodawstwa europejskiego pod względem poszanowania praw konsumentów, prowadzenia działalności gospodarczej, ochrony socjalnej, ochrony środowiska, a częściowo prawa pracy. Zmiany nie obejmują rolnictwa, ponieważ wówczas musiałyby przystąpić do programów subsydiowania, których praktycznie nie mają Norwegia i Islandia ze względu na warunki klimatyczne, a Liechtenstein jest zbyt małym krajem.
Kraje skandynawskie również nie przystąpiły do ogólnych zasad rybołówstwa, ponieważ wówczas musiałyby przydzielić kwoty połowowe innym krajom o jednolitej przestrzeni gospodarczej.
Zarządzanie i regulacja
Działalność Europejskiego Obszaru Gospodarczego podlega następującym strukturom.
- Rada jest głównym organem podejmującym decyzje polityczne i udzielającym ogólnych zaleceń. Obejmuje członków Rady UE, Komisji Europejskiej i jednego przedstawiciela z każdego kraju.
- Wspólny komitet, który spotyka się dwa razy w roku w celu uregulowania stosunków między krajami wchodzącymi w skład jednolitego rynku. Odpowiada za zgodność z zasadami rynku krajowego.
- Komitet Doradczy, w skład którego wchodzą członkowie Komitetu Ekonomiczno-Społecznego UE, członkowie Komitetu Doradczego EFTA. Zaangażowany w opracowywanie propozycji i zaleceń.
- Wspólna komisja parlamentarna - jest forum do dyskusji.
Trybunał Europejski jest wykorzystywany w odniesieniu do członków UE, a w przypadku krajów EFTA Trybunał Sprawiedliwości jest Europejskim Stowarzyszeniem Wolnego Handlu. To on reguluje działania swoich członków w odniesieniu do ich obowiązków.
Niektóre obowiązki
Kraje Europejskiego Obszaru Gospodarczego, które nie są członkami Unii Europejskiej, finansują rozwój wspólnego rynku. Liechtenstein, Norwegia i Islandia przekazały ponad 1,3 miliarda dolarów w ciągu pięciu lat. Środki zostały wykorzystane na finansowanie projektów w 15 krajach Europy Środkowej i Południowej. Rozliczenia między krajami od samego początku opierały się na porozumieniu w sprawie europejskiego systemu walutowego, najpierw w EPE - europejskich jednostkach rozliczeniowych, następnie w ecu, a od 1999 r. - w euro. Wszystkie produkty wytwarzane w EOG muszą być oznakowane znakiem CE, który umożliwia swobodne przemieszczanie i sprzedaż produktów na rynku krajowym.
Uczestnicy rynku
Europejski Obszar Gospodarczy obejmuje 31 krajów: 28 krajów Unii Europejskiej i trzy kraje EFTA - Norwegię, Islandię i Liechtenstein. Obywatele i przedsiębiorstwa mikropaństw europejskich: San Marino, Andora, Monako i Watykan mogą pracować na jednolitym rynku z pewnymi ograniczeniami. Szwajcaria formalnie nie jest członkiem EOG, ale ma wiele umów dwustronnych z Unią Europejską i ma wszystkie zalety jednolitego rynku.
Szwajcaria, która jest członkiem Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu, nie przystąpiła do EOG wraz ze wszystkimi innymi krajami stowarzyszenia, ponieważ jej obywatele głosowali przeciwko temu w referendum. Głównym powodem była niechęć do umożliwienia swobodnego dostępu do siły roboczej z innych krajów. Szwajcaria pozostaje jedynym krajem na rynku krajowym, w którym obywatele innych krajów EOG muszą otrzymać specjalne zezwolenie.
Dwa jednolite rynki
Dawno minęły czasy, kiedy poważnie dyskutowano o idei jednolitej europejskiej przestrzeni gospodarczej od Lizbony do Władywostoku. Nie przewiduje się zjednoczenia Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Rosji w dającej się przewidzieć przyszłości. Tymczasem kraje EOG są największym partnerem gospodarczym Rosji. Ponad 50% rosyjskiego eksportu trafia na jednolity rynek europejski. Ponieważ 80% eksportu stanowią węglowodory i produkty chemiczne o niskiej wartości dodanej, które nie podlegają cłom, nasz kraj praktycznie nie potrzebuje strefy wolnego handlu z EOG. Po stworzeniu przez Rosję, Białoruś i Kazachstan jednolitej przestrzeni gospodarczej - Eurazjatyckiej Wspólnoty Gospodarczej - współistnieją teraz dwa wolne rynki: eurazjatycki i europejski.