Η ύφεση είναι μια μείωση της επιχειρηματικής δραστηριότητας που οδηγεί σε γενική επιβράδυνση της ανάπτυξης. Οι μακροοικονομικοί δείκτες όπως το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν (ΑΕΠ), οι επενδύσεις, η χρησιμοποίηση της παραγωγικής ικανότητας, το εισόδημα των νοικοκυριών, τα επιχειρηματικά κέρδη και ο πληθωρισμός μειώνονται, ενώ οι πτωχεύσεις και η ανεργία αυξάνονται.
Η περίοδος ύφεσης στην οικονομία οφείλεται στη συνολική εξάπλωση των μειώσεων του κόστους. Αυτό είναι το λεγόμενο αρνητικό σοκ της ζήτησης. Μπορεί να προκληθεί από γεγονότα όπως η οικονομική κρίση, τα προβλήματα στο εξωτερικό εμπόριο και το «σπάσιμο» της οικονομικής φούσκας. Οι εθνικές κυβερνήσεις προσπαθούν να ξεπεράσουν τις οικονομικές κρίσεις μέσω επεκτατικών πολιτικών. Για να γίνει αυτό, μπορούν να αυξήσουν την προσφορά χρημάτων, να αυξήσουν τις δημόσιες δαπάνες και να μειώσουν τη φορολογία.
Ορισμός
Σε άρθρο που δημοσιεύθηκε στους New York Times το 1979, ο Julius Shishkin πρότεινε διάφορους κανόνες για τον καθορισμό μιας ύφεσης. Το πιο διάσημο από αυτά συνδέεται με μείωση του ΑΕΠ για δύο διαδοχικά τρίμηνα. Ορισμένοι οικονομολόγοι πιστεύουν ότι η ύφεση είναι μια αύξηση της ανεργίας κατά 1,5-2% τους τελευταίους δώδεκα μήνες. Στις ΗΠΑ, μια ξεχωριστή επιτροπή του Εθνικού Γραφείου Οικονομικών Ερευνών ασχολείται με αυτό το ζήτημα. Ο οργανισμός αυτός δίνει τον ακόλουθο ορισμό: η ύφεση είναι μια σημαντική μείωση της επιχειρηματικής δραστηριότητας σε όλους τους τομείς της εθνικής οικονομίας, η οποία διαρκεί περισσότερο από αρκετούς μήνες. Λαμβάνονται υπόψη δείκτες όπως το ΑΕΠ, το πραγματικό εισόδημα, η ανεργία, η παραγωγή, οι χονδρικές και οι λιανικές πωλήσεις. Ο ορισμός του Εθνικού Γραφείου Οικονομικών Ερευνών είναι γενικά αποδεκτός. Σύμφωνα με τα βρετανικά πρότυπα, η ύφεση είναι πτώση του πραγματικού ΑΕΠ για δύο διαδοχικά τρίμηνα. Ο ίδιος ορισμός είναι αποδεκτός στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Χαρακτηριστικά
Η οικονομική ύφεση περιλαμβάνει μια σειρά αρνητικών φαινομένων που μπορούν να συμβούν ταυτόχρονα. Η πτώση του ΑΕΠ οφείλεται στη μείωση των συνιστωσών του στοιχείου: κατανάλωση, επενδύσεις, κρατικές δαπάνες και καθαρές εξαγωγές. Αυτοί οι γενικευμένοι δείκτες αντικατοπτρίζουν τις εσωτερικές αιτίες της ύφεσης. Αυτά περιλαμβάνουν: το επίπεδο απασχόλησης, το επίπεδο αποταμίευσης των νοικοκυριών, τα επιτόκια, τα δημογραφικά χαρακτηριστικά και την αναποτελεσματικότητα των εθνικών κυβερνητικών πολιτικών.
Μια σοβαρή (10% μείωση του ΑΕΠ) ή μακροπρόθεσμη (τρία έως τέσσερα χρόνια) ύφεση ονομάζεται οικονομική ύφεση. Ωστόσο, ορισμένοι ερευνητές πιστεύουν ότι αυτά τα φαινόμενα έχουν διαφορετικές εσωτερικές αιτίες και μεθόδους υπερνίκησης.
Τύποι και φόρμες
Οι οικονομολόγοι έχουν μέχρι στιγμής αποτύχει να αναπτύξουν μια ενιαία οικονομική θεωρία ή την ταξινόμηση της ύφεσης. Ωστόσο, υπάρχουν ανεπίσημα ονόματα των τεσσάρων κύριων τύπων σύμφωνα με τη μορφή τους: V-, U-, W- και L-σχήμα. Το γράμμα εμφανίζει τις λειτουργίες του γραφήματος. Παρόμοια άτυπα ονόματα γίνονται αποδεκτά για τύπους οικονομικής ανάκαμψης. Η λέξη "ύφεση" φοβίζει πολύ λιγότερα αν καταλάβετε τι είναι και πώς να αντιμετωπίσετε αυτό το φαινόμενο.
Ψυχολογικές πτυχές
Ας υποθέσουμε ότι μια εταιρεία αναμένει επιβράδυνση της επιχειρηματικής δραστηριότητας. Τι θα κάνει στην περίπτωση αυτή; Φυσικά, θα προσπαθήσει να μειώσει τους αναποτελεσματικούς υπαλλήλους, να σταματήσει να επενδύει και να αρχίσει να εξοικονομεί περισσότερα χρήματα. Αυτή είναι μια ψυχολογική πτυχή.Και η δράση της επιδεινώνει την κατάσταση στην οικονομία. Η εμπιστοσύνη των καταναλωτών είναι ένα άλλο σημαντικό σημείο. Εάν οι άνθρωποι αναμένουν μια βαθύτερη ύφεση, θα προσπαθήσουν να εξοικονομήσουν περισσότερα χρήματα μειώνοντας τον όγκο των αγορών.
Παγίδα ρευστότητας
Ο κεϋνσιανισμός θεωρεί μια κατάσταση όπου τα επιτόκια είναι κοντά στο μηδέν, αλλά αυτό δεν παρακινεί ακόμη την οικονομία. Θεωρητικά, θα έπρεπε να έχουν ενθαρρύνει τις επιχειρήσεις και τα άτομα να λάβουν περισσότερα δάνεια και να επεκτείνουν τα έξοδά τους. Στην πράξη, αυτό συχνά δεν συμβαίνει. Εάν πάρα πολλοί άνθρωποι ή εταιρείες επικεντρωθούν στην εξοικονόμηση ή την εξόφληση των προηγούμενων χρεών τους, τότε τα χαμηλά επιτόκια δεν μπορούν να έχουν πρακτικά κανένα αποτέλεσμα. Ο οικονομολόγος Paul Krugman καλεί την ύφεση του 2009 στις ΗΠΑ και τη χαμένη δεκαετία στην Ιαπωνία παγίδες ρευστότητας. Η μόνη διέξοδος από αυτή την κατάσταση, κατά τη γνώμη του, είναι η αύξηση της προσφοράς χρήματος. Η κυβέρνηση πρέπει να δημιουργήσει πληθωριστικές προσδοκίες για να αναγκάσει τους ανθρώπους και τις επιχειρήσεις να επεκτείνουν την κατανάλωσή τους.
Προγνωστικοί παράγοντες
Δεν υπάρχει ακριβής δείκτης που θα μας επέτρεπε να αξιολογήσουμε την πιθανότητα ύφεσης. Ωστόσο, οι προγνωστικοί δείκτες περιλαμβάνουν τα ακόλουθα:
- Καμπύλη αποδόσεων μηδενικού τοκομεριδίου.
- Αλλαγές στο ποσοστό ανεργίας κατά τους τελευταίους τρεις μήνες.
- Δείκτης των σημαντικότερων οικονομικών δεικτών (περιλαμβάνει ορισμένους από τους προαναφερθέντες δείκτες).
- Χαμηλότερες τιμές ενεργητικού (π.χ. ακίνητη περιουσία).
- Υψηλό ποσοστό προσωπικών και εταιρικών χρεών.
