Η παγκόσμια οικονομία έχει από καιρό συνηθίσει σε ένα τέτοιο ειδικό εργαλείο ανάπτυξης ως ελεύθερη οικονομική ζώνη. Αυτός είναι ένας αποτελεσματικός τρόπος προσέλκυσης επενδύσεων στην περιοχή και διασφάλισης της ανάπτυξης της παραγωγής ή άλλων τύπων οικονομικής δραστηριότητας.
Ο ορισμός της "ελεύθερης οικονομικής ζώνης"
Τα καθορισμένα οικονομικά εδάφη καθορίστηκαν επισήμως διεθνή σύμβαση να απλοποιήσει και να εναρμονίσει τις τελωνειακές διαδικασίες το 1973 στο Κιότο. Στην πιο γενική μορφή της, μια ελεύθερη οικονομική ζώνη αποτελεί μέρος της επικράτειας της χώρας στην οποία έχουν καθοριστεί ειδικοί όροι, οι οποίοι εκφράζονται ελλείψει ή εξασθένησης του τελωνειακού ελέγχου και σημαντικών φορολογικών οφελών.
Σήμερα δεν υπάρχει τελική ορολογική σαφήνεια και τα ονόματα «ελεύθερη» ή «ειδική οικονομική ζώνη» χρησιμοποιούνται συνώνυμα. Η ουσία αυτού του φαινομένου είναι οι ειδικές συνθήκες που υπάρχουν σε μια περιορισμένη περιοχή. Η οργάνωση τέτοιων ζωνών συνδέεται πάντοτε με την επίλυση ενός συγκεκριμένου οικονομικού προβλήματος: την ανάπτυξη του εδάφους, την προσέλκυση επενδυτών, τη δημιουργία ενός νέου τύπου οικονομικής δραστηριότητας.
Αρχές της ύπαρξης ελεύθερων οικονομικών ζωνών
Ανεξάρτητα από τον τύπο και τη χώρα εγκατάστασης, δημιουργούνται ειδικές ελεύθερες οικονομικές ζώνες με βάση τις ακόλουθες αρχές:
- την υποχρεωτική απουσία τελωνειακών δασμών για την εισαγωγή εξαρτημάτων για μελλοντικά προϊόντα, εξοπλισμό και για την εξαγωγή μεταποιημένων προϊόντων ·
- φορολογικά κίνητρα ·
- κρατικές εγγυήσεις έναντι κάθε είδους κατάσχεσης και απαλλοτρίωσης περιουσιακών στοιχείων που ανήκουν σε ξένους επενδυτές ·
- ένα σύνολο πλεονεκτημάτων και προνομίων διαφορετικής φύσης για τις επιχειρήσεις που λειτουργούν στο έδαφος μιας ελεύθερης οικονομικής ζώνης ·
- δωρεάν χρήση σκληρού μετατρέψιμου νομίσματος για όλους τους τύπους συναλλαγών.
Οι στόχοι της δημιουργίας ελεύθερων οικονομικών ζωνών
Η εμφάνιση ειδικών ζωνών συνδέεται με την επίλυση πιεστικών οικονομικών προβλημάτων. Μια ελεύθερη οικονομική ζώνη είναι ένα αποτελεσματικό εργαλείο για να βοηθήσει τις περιφερειακές οικονομίες. Οι ζώνες μπορούν να βοηθήσουν σε πολλές περιπτώσεις. Δημιουργούνται εάν θέλετε να αναζωογονήσετε τις μεσαίες και μικρές επιχειρήσεις σε μια υποβαθμισμένη ή επιδοτούμενη περιοχή της χώρας, να συμβάλλετε στην εξισορρόπηση του βιοτικού επιπέδου σε διάφορες περιοχές, να επιτρέψετε την αποτελεσματικότερη χρήση των διαθέσιμων πόρων στην περιοχή και πολλά άλλα. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο υπάρχει ένας αρκετά μεγάλος κατάλογος στόχων στους οποίους παρουσιάζεται η δημιουργία μιας ελεύθερης οικονομικής ζώνης. Οι στόχοι ενδέχεται να διαφέρουν όταν εξετάζεται η συνάφεια τους με το κράτος και τον επενδυτή. Τα κρατικά συμφέροντα της δημιουργίας ελεύθερων οικονομικών ζωνών είναι τα εξής:
- προσέλκυση ξένων επενδύσεων, κινητοποίηση κεφαλαίων, απόκτηση καινοτόμων τεχνολογιών για την παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών,
- δημιουργία μεγάλου αριθμού νέων θέσεων εργασίας, ιδίως για άτομα με υψηλά προσόντα ·
- την υποκατάσταση των εισαγωγών, την εγχώρια παραγωγή αγαθών, τις τεχνολογίες και τις υπηρεσίες για την ανάπτυξη της εγχώριας αγοράς αντί για την εισαγωγή αγαθών.
- δημιουργία μιας πιθανής βάσης εξαγωγών ·
- έγκριση νέων τεχνικών και μεθόδων διαχείρισης, νομοθετικά και φορολογικά μοντέλα, ανάπτυξη νέων δεξιοτήτων διαχείρισης συστημάτων, κατάρτιση.
Οι ακόλουθοι στόχοι αφορούν τον επενδυτή:
- αύξηση της κερδοφορίας των επενδύσεων λόγω φορολογικών ελαφρύνσεων ·
- την προσέγγιση της παραγωγής και των καταναλωτών ·
- να φτάσει φθηνή εργασία;
- την άρση διαφόρων διοικητικών εμποδίων στην επιχειρηματική δραστηριότητα ·
- την ανάπτυξη του εδάφους και σε συνδυασμό με αυτές τις πρόσθετες ευκαιρίες επέκτασης της επιχείρησης.
Λειτουργίες ελεύθερων οικονομικών ζωνών
Κάθε ελεύθερη οικονομική ζώνη είναι ένα σύνθετο πολυλειτουργικό σύστημα. Οι λειτουργίες που εκτελούνται από αυτές τις περιοχές περιλαμβάνουν:
- την αύξηση της εκβιομηχάνισης της περιοχής και της χώρας στο σύνολό της ·
- ενσωμάτωση της εθνικής αγοράς στο παγκόσμιο οικονομικό και παραγωγικό σύστημα ·
- αύξηση των εγχύσεων σε ξένο νόμισμα στον προϋπολογισμό της χώρας και της περιοχής ·
- ανάπτυξη της περιοχής, συμπεριλαμβανομένης της δημιουργίας προσωπικού υψηλής εξειδίκευσης, κορεσμού της αγοράς με αγαθά και υπηρεσίες υψηλής ποιότητας, δημιουργία πρόσθετων θέσεων εργασίας,
- αύξηση της αποτελεσματικότητας της χρήσης των υφιστάμενων δυνατοτήτων και πόρων ·
- αύξηση του ρόλου της χώρας στις παγκόσμιες εξαγωγές ·
- κινητοποίηση του κεφαλαίου και του επιχειρηματικού περιβάλλοντος.
Οργανωτικές μορφές ελεύθερων οικονομικών ζωνών
Κάθε κράτος το ίδιο επιλέγει τη μορφή μιας ειδικής ζώνης σύμφωνα με τα καθήκοντα που πρέπει να επιλυθούν και τα χαρακτηριστικά της περιφερειακής οικονομίας. Επομένως, μια ελεύθερη οικονομική ζώνη μιας χώρας μπορεί να έχει διαφορετική λειτουργική και οργανωτική μορφή. Συνολικά, υπάρχουν 5 κύριοι οργανωτικοί τύποι τέτοιων περιοχών:
- το εξωτερικό εμπόριο, στο οποίο η κύρια δραστηριότητα είναι η εισαγωγή και εξαγωγή, σε αυτές ελεύθερο εμπόριο συνοδευόμενη από την ανάπτυξη συστημάτων μεταφορών, συγκροτήματα αποθηκών κ.λπ.
- οι ζώνες αυτές επικεντρώνονται στην ανάπτυξη, ανάπτυξη και δοκιμή των υψηλών τεχνολογιών, προσελκύουν καινοτομίες στην περιοχή. Ένα παράδειγμα είναι οι τεχνολοποίες και οι τεχνοπάρες.
- πολύπλοκες ζώνες παραγωγής, μπορούν να βασίζονται στη δημιουργία αγαθών ή την παροχή υπηρεσιών, δημιουργούνται συνήθως οι ζώνες για την παραγωγή καταναλωτικών αγαθών.
- οι υπεράκτιες ζώνες που προσελκύουν κεφάλαια με μείωση ή απουσία φορολογικών και τελωνειακών δασμών, παρέχονται στους πελάτες προνομιακές προϋποθέσεις για συναλλαγές με νομίσματα.
- ζώνες υπηρεσιών που έχουν δημιουργηθεί για την ανάπτυξη μιας υπηρεσίας ή του σύνθετου δικτύου της, π.χ. ψυχαγωγικές και τουριστικές περιοχές.
Τύποι ελεύθερων οικονομικών ζωνών
Υπάρχουν διάφορες ταξινομήσεις ειδικών ζωνών για διάφορους λόγους. Παραδοσιακά, το έδαφος μιας ελεύθερης οικονομικής ζώνης μπορεί να σχετίζεται με κάποιο είδος σύμφωνα με την αρχή της οργάνωσης, οπότε διακρίνονται τα εξής:
- εδαφικές ελεύθερες ζώνες, οι οποίες δημιουργούνται ακριβώς με βάση τις ιδιαιτερότητες του τόπου, περιλαμβάνουν ανοικτές ζώνες που αλληλεπιδρούν ενεργά με άλλες περιοχές και περιβάλλουν ζώνες, δηλαδή εκείνες στις οποίες υπάρχουν περιορισμοί στη συνεργασία με άλλες περιοχές ·
- λειτουργικές περιοχές. Δημιουργούνται με βάση μια συγκεκριμένη λειτουργία, για παράδειγμα, την παραγωγή ορισμένων αγαθών ή υπηρεσιών.
Σύμφωνα με τα προνόμια που παρέχονται, μπορούν να χωριστούν ειδικές ζώνες:
- για τα τελωνεία, στα οποία παρέχονται σημαντικά οφέλη για τις εξαγωγές και εισαγωγές αγαθών, πρώτων υλών, εξαρτημάτων,
- φόρους, σε τέτοιες ζώνες έχουν ακυρωθεί μερικώς ή εντελώς διάφοροι τύποι τελών.
- οικονομικές και επενδυτικές, στις οποίες μειώνονται οι συντελεστές για διάφορους τύπους τελών, παρέχονται προτιμησιακοί πιστωτικοί και ασφαλιστικοί όροι ·
- διοικητική, στην οποία υπάρχει απλουστευμένη διαδικασία εγγραφής και εγγραφής των εταιρειών, καθώς και διευκόλυνε την είσοδο και έξοδο ξένων επενδυτών-επενδυτών.
Λίγη ιστορία
Το καθεστώς των ελεύθερων οικονομικών ζωνών στον κόσμο δοκιμάστηκε τον 12ο αιώνα, όταν στην Ευρώπη εμφανίζεται η περίφημη Χανσεατική ένωση, η οποία ελέγχει το εμπόριο στη Βαλτική και τη Βόρεια Θάλασσα. Τα μέλη της ένωσης απολάμβαναν διάφορα πλεονεκτήματα και προνόμια, τα οποία εξασφάλιζαν την επιτυχία και τη μακροζωία της. Στους 15-17 αιώνες, πραγματοποιήθηκαν πειράματα με τέτοια εδάφη στην Ιταλία, τη Ρωσία και τη Γερμανία. Μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα, αναπτύχθηκαν ευνοϊκές συνθήκες για την εμφάνιση μιας πραγματικής ειδικής ζώνης. Η πρώτη ελεύθερη οικονομική ζώνη της χώρας εμφανίστηκε στις γερμανικές πόλεις του Αμβούργου και της Βρέμης.Το Αμβούργο έχει διατηρήσει τα προνόμιά του μέχρι τώρα χάρη στην εξαιρετικά ευνοϊκή του θέση και την καλά αναπτυγμένη υποδομή.
Τον 20ό αιώνα, η εμφάνιση των ελεύθερων οικονομικών ζωνών έγινε κοινή, στη δεκαετία του '70 δημιουργήθηκε ένας διεθνής νομικός μηχανισμός που επέτρεψε σε πολλά κράτη να ανοίξουν τέτοια εδάφη.
Παγκόσμια εμπειρία
Οι σύγχρονες ζώνες ελεύθερου οικονομικού εμπορίου είναι πολύ δημοφιλή μέσα περιφερειακής πολιτικής και οικονομίας. Συνολικά υπάρχουν περισσότερες από 1000 τέτοιες περιοχές στον κόσμο, ο κάτοχος ρεκόρ στον αριθμό τους είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες, η πιο ραγδαία ανάπτυξη των ζωνών σήμερα είναι στην Ασία. Τα πιο επιτυχημένα έργα στην παγκόσμια πρακτική είναι:
- η περιοχή Shannon Irish, όπου με την απειλή της απότομης μείωσης της χρήσης των διεθνών αεροπορικών εταιρειών από το αεροδρόμιο δημιουργήθηκε ένα τεχνολογικό πάρκο για την προσέλκυση επενδύσεων, ανοίγει και το πρώτο κατάστημα αφορολόγητων ειδών στον κόσμο, στη δεκαετία του 1980 δημιουργήθηκε ένα ισχυρό κέντρο καινοτομίας.
- η βιομηχανική περιοχή της Βραζιλίας της ελεύθερης ζώνης του Μανχάου, στην οποία συγκεντρώνονταν οι ενεργειακές εταιρείες, παρέχοντας όχι μόνο τις εγχώριες ανάγκες της χώρας αλλά και εισερχόμενοι σε ξένες αγορές,
- Κινεζικές πόλεις για την εξαγωγή: στα τέλη της δεκαετίας του 70 άνοιξαν ζώνες με ειδικές φορολογικές και τελωνειακές συνθήκες σε 14 παράκτιες πόλεις, οι οποίες επέτρεψαν στην περιοχή να σημειώσει σημαντική πρόοδο στην ανάπτυξη και να προσελκύσει δεκάδες δισεκατομμύρια δολάρια στη χώρα.
Ρωσική πρακτική
Οι ελεύθερες οικονομικές ζώνες στη Ρωσία εμφανίστηκαν τα τελευταία χρόνια της ύπαρξης της ΕΣΣΔ. Στόχος τους ήταν η ανάπτυξη της οικονομίας και η εδραίωση σχέσεων με άλλες χώρες. Τα πρώτα έργα ήταν στο Βίμποργκ και στο Nakhodka. Ένα χαρακτηριστικό όλων των ζωνών αυτής της περιόδου ήταν η έμφαση στην εξαγωγή πρώτων υλών. Στη δεκαετία του '90 εμφανίστηκαν αμέσως μερικές ζώνες με ελαφρύτερο φορολογικό καθεστώς, παράγουν αγαθά και προσελκύουν ξένες επενδύσεις. Αλλά αργότερα αποδείχθηκε ότι σχεδόν όλα τα σχέδια δεν προορίζονταν να υλοποιηθούν.
Στα τέλη του 20ου αιώνα εμφανίστηκαν νέα έργα: η ζώνη εξωτερικού εμπορίου κοντά στο αεροδρόμιο Sheremetyevo, η τεχνολογική στο Zelenograd και το τουριστικό θέρετρο στον Καύκασο. Η χώρα διαμορφώνει σταδιακά την προσέγγισή της για τη λειτουργία αυτών των εδαφών, αλλά οι δραστηριότητές τους αντιμετωπίζουν σημαντικές δυσκολίες.
Χαρακτηριστικά των ελεύθερων οικονομικών ζωνών στη Ρωσία
Κατά τη δεκαετία του 2000, η Ρωσία άρχισε να λαμβάνει σοβαρά υπόψη την ανάπτυξη ειδικών περιοχών για την προσέλκυση ξένων κεφαλαίων και τη στήριξη τομέων υψηλής τεχνολογίας της οικονομίας.
Οι ακόλουθες ζώνες ελεύθερης οικονομικής ανάπτυξης έχουν διαμορφωθεί στη Ρωσία:
- βιομηχανικές (Elabuga, Lipetsk, Tolyatti κ.λπ.) ·
- καινοτομία (Zelenograd, Dubna, Fryazino, κ.λπ.) ·
- τουρίστες (Irkutsk, Buryatia, Altai κ.λπ.) ·
- (Khabarovsk, Ulyanovsk, Murmansk).
