Rosja jest jednym z liderów w składaniu wniosków do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (EKPC). Daje to podstawy wielu analitykom do uznania rosyjskiego systemu prawnego za jeden z najbardziej niesprawiedliwych i zaangażowanych politycznie na świecie. W artykule rozważymy pytania dotyczące tego, co stanowi skargę do EKPC. Jak złożyć go w sądzie w Strasburgu (druga nazwa EKPC)? Jakie są dopuszczalne terminy przesyłania? Przykładową skargę przekazujemy do EKPC i wiele więcej.
Historia
Właściwość sądu jest w pełni oparta na Europejskiej konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. Następnie użyjemy skrótu Konwencja. Jeśli skarga do EKPC opiera się wyłącznie na normach prawa rosyjskiego, wówczas nie ma sensu jej składać. Początkowo Konwencji broniły jednocześnie trzy organy: Komitet Ministrów, Komisja Trybunału i sam Trybunał Europejski.
Postępowanie sądowe w sprawie ochrony praw przebiegało w dwóch etapach:
- Początkowo Komisja rozpatrzyła skargę do EKPC, po czym zapadła decyzja o jej przyszłym losie. Procedura ta przypomina współczesną kasację w prawie rosyjskim, z tą różnicą, że rosyjski sędzia siedzi sam.
- Jeśli komisja podjęła pozytywną decyzję, skarga została rozpatrzona w sądzie.
- W przypadku negatywnej decyzji komisji skarga została przekazana Komitetowi Ministrów.
W 1998 r. EKPC i Komisja zostały połączone w jeden organ, który działa dzisiaj. Jego decyzje są ostateczne i nie podlegają odwołaniu. Finał nie oznacza jednak wiązania. Omówimy to bardziej szczegółowo w następnym akapicie.
Jurysdykcja
Pomimo faktu, że wiele krajów podpisało Konwencję i przystąpiło do Rady Europy, dla nich EKPC nie jest najwyższą instancją. Europejski Trybunał Sprawiedliwości jest właściwy:
- rozpatrywać skargę dotyczącą naruszenia praw i wolności zadeklarowanych w konwencji;
- przyznanie przegranemu rekompensaty za wygraną za szkody moralne i materialne, a także kosztów prawnych
Jednak EKPC:
- Nie unieważnia orzeczeń sądów krajowych.
- Nie nakazuje prawodawcy dostosowania prawa krajowego do konwencji.
- Nie sprawuje kontroli nad ustawodawstwem krajowym.
- Nie monitoruje wykonania podjętych decyzji.
Innymi słowy, spełniona skarga do EKPC nie oznacza, że sąd krajowy zmieni ostateczną decyzję. Przez wiele lat praktyki prawie nie było przypadków niewykonania orzeczeń sądowych. Powodem jest to, że państwa członkowskie Rady Europy (CE) dobrowolnie przystąpiły do tej organizacji i podpisały konwencję.
Czy Rosja opuszcza Radę Europy?
Ostatnie wydarzenia pokazały, że Rosja może ostatecznie zrezygnować z członkostwa w Radzie Europy. Po raz pierwszy takie myśli zostały wyrażone po tym, jak Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy (PACE) przyjęło szczerą antyrosyjską politykę po wydarzeniach związanych z Krymem i Ukrainą. Kilka razy PACE pozbawiło naszych przedstawicieli prawa do zabrania głosu i kiedyś nie zaprosiło naszych delegatów na ważne spotkanie, które bezpośrednio dotyczyło naszego kraju.
ETPC jest sądem właściwym dla krajów Rady Europy, które podpisały i ratyfikowały konwencję. Wystąpienie Rosji z Europy Środkowej faktycznie oznacza, że nasz kraj przestanie podlegać jurysdykcji sądu w Strasburgu. W takim przypadku żadna przykładowa skarga do EKPC nie pomoże naszym obywatelom w obronie ich praw w niezależnym sądzie europejskim. Termin „niezależny sąd” należy jednak rozumieć ostrożnie.Tak zwana „sprawa Jukosu” pokazała polityczne zaangażowanie EKPC, które doprowadziło do istotnych zmian w naszym ustawodawstwie.
„Sprawa YUKOS - początek wyjścia poza jurysdykcję EKPC?
W 2004 r. ETPCz otrzymał skargę od akcjonariuszy spółki naftowej Yukos. Domagali się w nim od Rosji odszkodowania za szkody wynikające z nielegalnych działań organów podatkowych, a także z ich nielegalnej aukcji, ich zdaniem, alienacji od spółki zależnej Juganskneftegaz. Władze rosyjskie oskarżyły firmę o nieuczciwą prywatyzację, unikanie podatków i tworzenie nielegalnych programów oszukańczych. Działania organów podatkowych pozostawiły wiele pytań. Wszystko zostało zrobione w taki sposób, aby wszyscy zrozumieli: w rzeczywistości państwo przeprowadziło przejęcie firmy przez bandytę, stosując istniejące normy prawne. Z punktu widzenia ustawodawstwa władze zrobiły wszystko zgodnie z prawem, jednak niemoralny element tej kwestii był uderzający. Argumenty Jukosu również nie poddają się żadnej ocenie moralnej: „Tak, zrobiliśmy źle, ale zrobiliśmy wszystko w ten sposób”. W przybliżeniu takie słowa powtórzył sam szef firmy Michaił Chodorkowski.
Przedstawiciele Rosji byli pewni zwycięstwa, ponieważ formalnie prawo nie zostało naruszone. Jednak EKPC nie rozpatruje przypadku w płaszczyźnie ustawodawstwa krajowego kraju członkowskiego CE. Decyzja jest podejmowana na podstawie postanowień Konwencji.
W dniu 20 września 2011 r. ETPCz częściowo przyznał, że działania rosyjskich organów podatkowych naruszyły artykuł dotyczący ochrony praw własności - artykuł 1 protokołu nr 1. Jednak sąd nie dostrzegł politycznego elementu tych procesów. Ponadto przedstawiciele Jukosu poprosili o rozważenie wydarzeń w latach 2000–2003, a sąd rozpatrzył wszystkie okoliczności dopiero do 2001 r.
Byli akcjonariusze Jukosu poszli dalej i odwołali się od decyzji do Wielkiej Izby EKPC. W 2012 r. Podjęto decyzję o odmowie rozpatrzenia sprawy Jukosu. Wydawało się, że Rosja ostatecznie wygrała w tej sprawie. Jednak 31 lipca 2014 r. Miało miejsce wydarzenie, które wymusiło pełny przegląd stosunku naszego kraju do europejskiego międzynarodowego systemu prawnego: Sąd Arbitrażowy w Hadze wydał decyzję, na mocy której ponad 40 miliardów dolarów przyznano spółkom zależnym Jukos. Rekompensata w wysokości ponad 8 miliardów dolarów powinna otrzymać fundusz emerytalny spółki.
Po tych wydarzeniach Trybunał Konstytucyjny Federacji Rosyjskiej poinformował, że Rosja wykona tylko te decyzje EKPC, które będą zgodne z Konstytucją Federacji Rosyjskiej. Ale to nie wszystko: podpisano ustawę, która zobowiązuje wszystkie decyzje EKPC w odniesieniu do Rosji do „kontroli” Trybunału Konstytucyjnego Federacji Rosyjskiej pod kątem legalności i zgodności z przepisami głównego prawa kraju. Wielu międzynarodowych prawników i ekspertów wyraziło pogląd, że „Rosja sama zdecyduje, za co się ukarze, a nie”. Jednocześnie nie ma mowy o wycofaniu się z CE, zapewniając wysokich rosyjskich urzędników.
Tak więc, chociaż nasz kraj nie całkowicie odrzucił orzeczenia sądu w Strasburgu, zbadamy pytanie, w jaki sposób skarga jest składana w EKPC.
Skuteczne środki krajowe
Pierwszą rzeczą, na którą należy zwrócić uwagę przed skontaktowaniem się ze Strasburgiem, jest to, czy zostały wykorzystane wszystkie skuteczne środki prawne w państwie. Wynika z tego, że skarga do EKPC, na przykład w sprawie cywilnej, powinna być wysłana tylko wtedy, gdy wszystkie przypadki minęły w kraju. Oznacza to, że nie ma sensu składać skargi w Strasburgu po pierwszej instancji. Dla każdej gałęzi prawa w Federacji Rosyjskiej istnieją niuanse na składanie wniosków do EKPC.
Sprawy cywilne
Tak więc, zanim skarga zostanie wysłana do EKPC w sprawie cywilnej, konieczne jest przejrzenie wszystkich instancji zgodnie z przepisami proceduralnymi. Obecne standardy przewidują następujące kroki:
- Pierwszą instancją jest sąd rejonowy.
- Drugi to apelacja rady sądowej w sprawach cywilnych sądów regionalnych.
- Trzeci to kasacja. Odbywa się to w dwóch etapach. Pierwszy etap rozpatrywany jest przez Prezydium sądów okręgowych. Ci sędziowie zasiadają w apelacji i pierwszej kasacji. Różnica w rozważaniach polega tylko na tym, że w pierwszym przypadku są one rozumiane bezpośrednio w rzeczywistości, a w drugim - w jaki sposób normy były rozumiane lub interpretowane w dwóch poprzednich przypadkach. Drugi etap odbywa się w Kolegium Sądowym Sądu Najwyższego Federacji Rosyjskiej (Siły Zbrojne RF).
- Po czwarte - skarga do Przewodniczącego Sił Zbrojnych RF, jeśli otrzymano odmowę przekazania odwołania kasacyjnego; oraz apelacja nadzorcza do Prezydium Sądu Najwyższego Federacji Rosyjskiej, jeżeli skarga kasacyjna została rozpatrzona w Kolegium Sądowym Sił Zbrojnych RF.
W zależności od złożoności sprawy hierarchię instancji można dostosować: sąd rejonowy jest apelacją do sądu pokoju, a Rada Sądowa Sił Zbrojnych RF może działać jako pierwsza instancja.
Teraz znowu wróćmy do kwestii skuteczności krajowej ochrony prawnej. Logicznie można założyć, że po tym, jak zobaczyłem rosyjskie skargi do europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, rozpatrzenie powinno nastąpić dopiero po dołączeniu do nich decyzji wszystkich instancji. Tak jednak nie jest: EKPC uważa, że skuteczność naszego systemu prawnego w sprawach cywilnych kończy się natychmiast po drugim apelacji w Kolegium Sądowym Sił Zbrojnych RF - jest to pytanie dotyczące naszego systemu prawnego. Oznacza to, że nie jest konieczne składanie skarg do Prezydenta Sił Zbrojnych RF i Prezydium Sił Zbrojnych RF w trakcie nadzoru przed wysłaniem skargi do EKPC. Jednak ze względu na brak informacji o drugiej kasacji w siłach zbrojnych RF skarga nie zostanie rozpatrzona w Strasburgu.
Sprawy karne
Sprawy karne w Rosji są jeszcze bardziej interesujące: sąd w Strasburgu nie uważa nawet kasacji za skuteczną obronę prawną. Decyzja ta została podjęta po zniesieniu przez prawo rosyjskie proceduralnych terminów składania odwołań kasacyjnych w procesach karnych. Najwyraźniej nasi deputowani postanowili zostawić kontrowersyjne kwestie „na lepsze czasy”, ponieważ współczesne statystyki wskazują, że liczba odwołań poprzednich decyzji w sprawie kasacyjnej w sprawach karnych jest bliska zeru.
Skarga do ETPC w sprawie karnej powinna obejmować tylko następujące „skuteczne” etapy ochrony prawnej:
- Pierwsza instancja
- Sąd apelacyjny.
Oprócz braku „skutecznych etapów obrony wewnętrznej” istnieją inne powody, dla których Urząd EKPC nawet nie rejestruje wniosków:
- Nieprawidłowo wypełniony formularz skargi w EKPC.
- Przegrane terminy proceduralne.
- Sytuacja prawna w skardze opiera się wyłącznie na naruszeniach prawa krajowego bez odniesienia do naruszeń Konwencji.
Omówimy te kwestie bardziej szczegółowo w dalszej części naszego artykułu.
Terminy proceduralne
Ostateczny termin na wniesienie skargi do ETPC upływa dziś sześć miesięcy od daty „wyczerpania skutecznej krajowej ochrony prawnej”. 1 maja 2017 r. Prezydent Rosji podpisał ustawę o ratyfikacji protokołu nr 15 zmieniającego konwencję. Oprócz zmian w dokumencie skorygowano terminy składania skargi do EKPC: wkrótce upłyną cztery miesiące od ostatniej „skutecznej krajowej procedury prawnej”.
Na przykład terminy proceduralne na wniesienie skargi do EKPC w sprawach karnych upłyną po czterech miesiącach od odwołania, aw sprawach cywilnych po kasacji w Siłach Zbrojnych RF.
Jest tu jeden ważny niuans: pomimo ratyfikacji protokołu przez nasz kraj zmiany wejdą w życie dopiero po podpisaniu i ratyfikacji przez 47 krajów uczestniczących w tym dokumencie. Zaledwie trzy miesiące później zostanie zastosowany nowy 4-miesięczny termin składania reklamacji. Protokół zmian został przyjęty 4 lata temu i od maja 2017 r. Ratyfikował go tylko 36 z 47 krajów uczestniczących (w tym Rosja).Ustawa federalna o ratyfikacji protokołu nie oznacza, że Rosja zacznie stosować czteromiesięczny termin składania skarg do EKPC indywidualnie.
Nowa forma: skarga do EKPC
W rosyjskim ustawodawstwie proceduralnym nie ma pojęcia „formularza skargi”. Zapewniamy jedynie wprowadzenie niezbędnych informacji, bez których pozwy, petycje lub skargi nie będą rozpatrywane. Innymi słowy, nie mamy obowiązkowych wymagań technicznych, na przykład obowiązkowego składania wersji drukowanych zgodnie z czcionkami, wcięciami itp. Możesz wysłać pozew nawet w formie odręcznej do sądu rosyjskiego, a na pewno zostanie on rozpatrzony, jeśli jego treść będzie zgodna z prawem. Jednak w celu złożenia w Strasburgu specjalny formularz skargi jest dostarczany do EKPC. Sądząc z oficjalnych statystyk EKPC, prawie jedna czwarta skarg złożonych w latach 2014–2015 nie została złożona w formularzu lub została wypełniona nieprawidłowo, co doprowadziło do odmowy ich rejestracji. Uwaga: od 1 stycznia 2016 r. Obowiązuje nowy formularz. Wszystkie zgłoszone skargi EKPC po 2016 r. Zostały przesłane na nowych formularzach.
Kryteria kwalifikowalności
Jednym z kluczowych pojęć w sądzie w Strasburgu jest dopuszczalność skargi do EKPC - zgodność z wymogami. Aby samodzielnie dowiedzieć się, czy skarga będzie akceptowana przez EKPC, musisz pozytywnie odpowiedzieć na następujące pytania:
- Czy występują naruszenia Konwencji?
- Czy naruszenia są popełniane przez państwo członkowskie Rady Europy?
- Czy nie dochodzi do nadużycia prawa ofiary?
- Czy państwo ma jakieś naruszenie po podpisaniu konwencji?
- Czy osoba, wobec której naruszono przepisy, podlegała jurysdykcji pozwanego państwa?
- Czy osoba, która ma do tego prawo, składa skargę?
- Czy skarga została złożona po wyczerpaniu wszystkich skutecznych sądów krajowych?
- Czy przekroczono terminy składania wniosków?
- Czy podane są wszystkie niezbędne informacje?
- Czy ofiara złożyła podobną skargę na te naruszenia?
- Czy skarga jest uzasadniona?
- Czy skarżący doznał znacznej szkody w wyniku naruszenia?
Oskarżony
Oskarżony w EKPC jest zawsze członkiem Rady Europy. Status „skargi ETPC przeciwko Rosji” jest w każdym przypadku inicjowany przez obywatela rosyjskiego. Chodzi o to, że decyzja systemu prawnego jako całości jest kwestionowana, a nie działania konkretnego podmiotu.
Przykładowa skarga do EKPC w sprawach cywilnych składa się z dwóch części:
- Okoliczności sprawy.
- Naruszenie praw wnioskodawcy.
Ważne jest, aby wiedzieć, że jednym z typowych błędów w odmowie zarejestrowania skargi w sekretariacie jest to, że sam formularz nie zawiera streszczenia skargi, pomimo pełnego opisu okoliczności sprawy w samym tekście.
Należy pamiętać, że jeden udany przykład skargi do EKPC nie chroni przed błędami w powtarzających się wnioskach. Sąd w Strasburgu okresowo publikuje podstawowe błędy w składaniu skarg do EKPC. Wymieniamy je w następnym akapicie.
Typowe błędy w składaniu skarg do EKPC
Przeanalizujemy błędy wnioskodawców, których założenia prowadzą do tego, że sekretariat sądu nawet nie rejestruje skarg:
- Skarżący naruszył przykładową skargę EKPC, formularz skargi jest nieaktualny.
- W samym formularzu nie ma podsumowania faktów. Brak informacji na temat wyczerpania krajowych środków odwoławczych. Jak już zauważyliśmy powyżej, nie oznacza to przejścia wszystkich istniejących instancji rosyjskiego systemu sądowego, lecz jedynie przejście „skutecznego” z punktu widzenia sądu w Strasburgu.
- Kopie orzeczeń sądowych nie są dołączone do skargi.
- Terminy proceduralne składania są naruszone.
- Formularz nie zawiera „żywego” podpisu wnioskodawcy.
- Prawnicy i prawnicy nie wypełnili paragrafów, które powinny zawierać szczegółowe informacje na ich temat.
- Akapit przeznaczony do podsumowania naruszeń nie został ukończony.
- Nie ma listy wniosków, mimo że dołączone są wszystkie niezbędne dokumenty.
- Przy ponownym składaniu reklamacji składany jest niekompletnie wypełniony formularz ze wszystkimi załącznikami, ale tylko dokumenty, których początkowo brakowało.
Mogą występować inne błędy. Przytaczaliśmy tylko te, które są najczęstsze według Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.
Konwencja
Jak już zauważyliśmy powyżej, EKPC podejmuje decyzję wyłącznie na podstawie konwencji przyjętej 4 listopada 1950 r. I jej protokołów. Obecnie ratyfikowało ją 47 krajów, w tym Rosja. Wielu skazanych w Rosji uważa wyroki naszych sądów za niesprawiedliwe, sprzeczne z rosyjskim prawem. Mylą się jednak, sądząc, że EKPC podejmie decyzję na podstawie rosyjskiego prawa. Nawet jeśli nasze sądy naruszyły absolutnie wszystkie normy prawa krajowego, ale w skardze do EKPC ich naruszenia nie są „związane” z Konwencją, można śmiało powiedzieć, że takie skargi pozostaną niezadowolone.
Prawie wszystkie artykuły pozornie wymieniają podstawowe prawa i wolności - prawo do życia, do wolności wypowiedzi itp. Doświadczeni prawnicy zawsze dołączają proces do konwencji. „Obowiązek” jest uważany za art. 6 Konwencji. Oznacza to, że orzeczenia sądów wewnętrznych powinny opierać się wyłącznie na prawie. Odnosi się do prawa krajowego. Jeżeli wnioskodawca uzna, że praworządność jest niesprawiedliwa i okrutna, nie będzie to podstawą do wniesienia skargi do EKPC. Jeśli jednak dana osoba otrzymała orzeczenie sądu sprzeczne z obowiązującymi krajowymi standardami wymiaru sprawiedliwości, w takim przypadku warto skontaktować się z EKPC.
Rosyjska praktyka w EKPC
Prezydent Rosji Władimir Putin podczas przemówienia w Dumie Państwowej w sierpniu 2014 r. - po aferze Jukosu - powiedział, że Rosja jest gotowa odstąpić od jurysdykcji EKPC. Nasz kraj naprawdę rozwija dość skomplikowane relacje z tym sądem. W 2013 r. Zajęliśmy pierwsze miejsce w liczbie skarg złożonych przez naszych obywateli do EKPC. Następnie sąd w Strasburgu zbadał ponad 24 tysiące skarg na Rosję, z czego 99% - 23 845 - uznanych za niedopuszczalne. I tylko 257 skarg miało zostać zaspokojonych. 119 decyzji związanych z naruszaniem praw i wolności człowieka - w tym wskaźniku byliśmy pierwsi.
Dlaczego EKPC jest dla Rosji?
Wielu rosyjskich patriotów twierdzi, że zdecydowanie musimy opuścić Radę Europy i poddać się jurysdykcji EKPC. Jednak wielu prawników i politologów zgadza się, że nie należy tego robić. Czasami EKPC jest jedynym „pit stopem” rosyjskiego legalnego nihilizmu. Mówiąc łagodnie, nasz system prawny pozostawia wiele do życzenia. Członkostwo w Radzie Europy oznacza również, że Rosja przyjęła Powszechną deklarację praw człowieka z 1948 r. Pozwala także na prowadzenie praktyki sądowej i ustawodawstwo krajowe zgodnie z międzynarodowymi standardami. Należy również zauważyć, że EKPC jest ostatecznością, aby osiągnąć sprawiedliwość dla naszych obywateli.
Pomimo faktu, że Rosja zastrzega sobie prawo do nieprzestrzegania wyroków ETPCz, co do zasady, orzeczenia sądów rosyjskich są weryfikowane w odniesieniu do „nowo odkrytych okoliczności”, jeżeli w Strasburgu zapadną decyzje o naruszeniu Konwencji.