Problem wzrostu gospodarczego jest jednym z najważniejszych na świecie. Sposoby stymulacji i istniejące rodzaje wzrostu gospodarczego są przedmiotem licznych badań, które uwzględniają długoterminowe procesy w sferze produkcji i konsumpcji, ich wyniki i konsekwencje.
Pojęcie wzrostu gospodarczego
W uproszczonej formie wzrost gospodarczy odnosi się do wzrostu produkcji w gospodarce narodowej w pewnym okresie, a także do wzrostu produktu krajowego brutto gospodarki kraju. Po raz pierwszy natura i rodzaje wzrostu gospodarczego stały się przedmiotem analizy na początku XX wieku, chociaż K. Marks pisał 30 lat wcześniej o wzroście sił produkcyjnych i był jednym z prekursorów tej teorii.
Problemem zdefiniowania pojęcia wzrostu gospodarczego jest to, że różnice między rozwojem a wzrostem nie zawsze są brane pod uwagę. Tak więc założyciel teorii wzrostu gospodarczego, Joseph Schumpeter, argumentował, że wzrost jest wyłącznie wskaźnikami ilościowymi, a cechy jakościowe można kojarzyć tylko z rozwojem. Później naukowcy zaczęli uwzględniać w tej koncepcji nie tylko wzrost produkcji, ale w większym stopniu wzrost standardu życia. Spowodowało to znaczne zamieszanie, ponieważ wskaźniki te musiały być mierzone różnymi metodami i nie można ich sprowadzić do jednego mianownika.
Jeszcze trudniej było zdefiniować koncepcję po pojawieniu się takich sformułowań, jak innowacja i rozwój kapitału ludzkiego w gospodarce. Wszystko to doprowadziło do pojawienia się niezwykle ogólnej definicji: wzrost gospodarczy jest jakościową i ilościową poprawą produkcji, wzrostem krajowego produktu krajowego oraz wzrostem jakości życia ludności, które stymulują gospodarkę i pomagają rozwiązać problem ograniczonych zasobów. Ta szeroka definicja pozwoliła naukowcom na dalsze badanie koncepcji i rodzajów wzrostu gospodarczego, biorąc pod uwagę współczesną rzeczywistość.
Teorie wzrostu gospodarczego
W różnych czasach wzrost gospodarczy, koncepcja, typy, wskaźniki stały się przedmiotem badań różnych naukowców i doprowadziły do odmiennych wyników. W rezultacie pojawiły się podstawowe teorie wzrostu gospodarczego: neoklasyczne i neoknezyjskie.
Podstawową przesłanką wszystkich teorii jest to, że wzrost napędzany jest przez dwa czynniki: pracę i kapitał. Trudno wpływać na siłę roboczą z zewnątrz, ale kapitał jest zarządzany polityka inwestycyjna.
Teoria neoklasyczna powstała w ostatniej ćwierci XIX wieku, Marshall, Fisher i Clark badają zachowanie osoby, która dąży do obniżenia kosztów, kosztów i zwiększenia dochodów. Teoria oparta jest na pojęciach podaży i popytu i jest pojęciem liberalnym, głoszącym ideę samoregulującego się rynku. Neoklasycy wierzyli, że sama gospodarka jest w stanie stymulować się do wzrostu bez interwencji rządu. Firmy korzystające z dostępnych zasobów mogą zapewnić potencjalny wzrost w obliczu istniejącej konkurencji. Klasyka uważała, że dla wzrostu gospodarki konieczne jest zwiększenie podaży. Teoria została przyjęta przez rządy krajów rozwiniętych, ale nie przyniosła oczekiwanych rezultatów. Kryzys gospodarczy, który wybuchł w latach 30. i 40. XX wieku, wymagał rewizji zasad teoretycznych. Pojawia się więc nowa gałąź neoklasycyzmu i neo-keynesizmu. Wzrost gospodarczy: koncepcja, wskaźniki, rodzaje, czynniki stały się przedmiotem ożywionych dyskusji naukowych.
Keynesizm rozwinął się w kontrowersji z neoklasycyzmem. Keynes zaproponował przezwyciężenie kryzysu, umożliwiając urzędnikom państwowym interweniowanie w gospodarce. Formułuje postulaty makroekonomiczne oparte na „zdrowym rozsądku”. W przeciwieństwie do klasyków, keynesiści proponują, aby nie czerpać z podaży, ale z popytu i przypisywać kluczowe znaczenie inwestycjom. Potwierdzili prawidłowość pojawiania się kryzysów i uznali politykę budżetową za główne narzędzie ich przezwyciężania. Po II wojnie światowej pojawia się neo-keynesizm, który w osobie Roya Harroda rozwija teorię wzrostu gospodarczego opartą na twierdzeniu, że ożywienie gospodarcze w kraju jest ściśle związane z konsumpcją i oszczędzaniem.
Te dwie teorie współistnieją dzisiaj i stanowią podstawę makroekonomii współczesnej cywilizacji. Sprzeczności między nimi nie zostały usunięte, ale właśnie w kontrowersji rodzą się produktywne rozwiązania.
Czynniki wzrostu gospodarczego
Teoretycy łączą wzrost gospodarczy, naturę, typy, czynniki rozwoju gospodarczego z trzema grupami zjawisk. Zostały one sformułowane w czasie pierwszych teorii makroekonomicznych i według różnych koncepcji każdą z nich można uznać za wiodącą. Rodzaje i stopy wzrostu gospodarczego zależą od czynniki popytu oferty i dystrybucja. Dla wzrostu gospodarka potrzebuje zasobów i dokładnie tego, co uważają, i od tego zależy podejście do kształtowania polityk makroekonomicznych.
Ogólnie rzecz biorąc, zasoby wzrostu są bardzo ograniczone; obejmują one zasoby odnawialne i nieodnawialne, które są wykorzystywane do stworzenia produktu wewnętrznego. Problem czynników wzrostu gospodarczego został rozwiązany przez wielu wybitnych naukowców: Robert Merton Solow (laureat Nagrody Nobla), Edward Denison. Każdy z nich miał swój własny zestaw czynników. Tak więc Denison odkrywa 23 czynniki, z których niektóre odnoszą się do pracy, jeden do ziemi, a 14 do możliwości postępu naukowego i technologicznego. Uważał, że gwarancją wzrostu jest wzrost jakości aspektów produkcji, a przede wszystkim wyróżniał czynnik tworzenia siły roboczej. Istnieje klasyfikacja czynników wzrostu gospodarczego, według której są one podzielone na bezpośrednie i pośrednie, w zależności od metody wpływania na wskaźniki wzrostu. Bezpośrednie determinujące dynamikę podaży i popytu obejmują:
- poprawa jakości i ilości zasobów pracy;
- poprawa wskaźników środków trwałych;
- poprawa organizacji, zarządzania produkcją i technologii;
- poprawa jakości i ilości zasobów zaangażowanych w gospodarkę;
- wzrost i stymulowanie przedsiębiorczości.
Pośrednie obejmują: ograniczenie monopolizacji rynków i podatków, zwiększenie zdolności do przyciągania kredytów i obniżenie cen produkcji, rozszerzenie możliwości eksportowych oraz zwiększenie wydatków konsumenckich, rządowych i inwestycyjnych.
Kolejna klasyfikacja pochodzi z trzech obszarów, które wpływają na wzrost gospodarki, każdy na swój sposób. Czynniki popytu wpływające na pełne wykorzystanie zasobów są tradycyjnie klasyfikowane jako:
- poziom cen towarów i usług;
- wielkość eksportu netto;
- wydatki rządowe, konsumenckie i inwestycyjne.
Czynniki propozycji obejmują:
- ilość i jakość zasobów naturalnych dostępnych do produkcji;
- stan rezerw pracy;
- środki trwałe i technologia.
Czynniki dystrybucji, które zapewniają maksymalną produkcję wymaganych produktów, obejmują:
- efektywność zarządzania;
- racjonalność i racjonalność wykorzystania zasobów;
- ich mobilizacja;
- możliwość redystrybucji funduszy;
- skuteczny system dystrybucji dochodów;
- wydajny system wykorzystania rezerw zaangażowanych w obrót.
Tło historyczne
Wzrost gospodarczy, natura, rodzaje, czynniki rozwoju gospodarczego są niestabilne, ale z czasem się zmieniają.Krótka historia wzrostu gospodarczego przedstawia się następująco. Po raz pierwszy ożywienie finansowe odnotowano po rewolucji przemysłowej w Anglii pod koniec XVIII wieku. Następnie zaczął gwałtowny wzrost produkcji poprzez przyciąganie różnych zasobów. Główne rodzaje wzrostu gospodarczego opracowane na początku XX wieku. Znaczący postęp trwał z różnym powodzeniem aż do globalnego kryzysu lat 30. 40. XX wieku, z którego w USA można było modernizować gospodarkę i przechodzić do jej intensyfikacji.
Po drugiej wojnie światowej kraje Zachodu poszły tą samą drogą. W latach 70. XX wieku produktywność pracy w USA przestała być motorem wzrostu, a rozwój środowiska ludzkiego i koszty rozwiązania problemów środowiskowych stały się na pierwszym planie. W Europie procesy modernizacyjne rozpoczynają się później, ponieważ trwały w sposób zrównoważony zagregowane zapotrzebowanie. Pod koniec lat 70. wzrost gospodarczy we wszystkich krajach rozwiniętych zaczął zwalniać, co było spowodowane spadkiem wydajności pracy. W latach 80. 90. gospodarka przeorientowała się na technologie energooszczędne, ponieważ zasoby te mają znaczący wpływ na wzrost gospodarczy.
Pod koniec XX wieku świat zaczyna podupadać, co doprowadziło do serii kryzysów finansowych, które nadal mają negatywny wpływ na rozwój światowej gospodarki. Walka o wzrost gospodarczy staje się dosłownie maniakalna, a rządy światowe zaczynają wykorzystywać narzędzia oferowane zarówno przez szkoły neoklasyczne, jak i neo-keynesowskie. Jest jednak oczywiste, że wzrost ilościowy poprzez przyciąganie nowych zasobów staje się coraz mniej możliwy, dlatego też konieczne jest rozwinięcie i modernizacja gospodarki w celu osiągnięcia pożądanego wzrostu.
Główne rodzaje wzrostu gospodarczego
Ewolucja podejść do rozwoju gospodarki i jej naturalnego kształtowania prowadzi do tego, że istnieją dwa główne typy wzrostu. Tradycyjnie rodzaje wzrostu gospodarczego obejmują takie odmiany, jak ekstensywne i intensywne. Każdy z nich wynika z wielu czynników, przede wszystkim z obecnego poziomu rozwoju gospodarczego.
Główne rodzaje wzrostu gospodarczego to podstawowe podejścia do wykorzystania zasobów i zorientowania gospodarki na podaż lub popyt i dystrybucję. Z historycznego punktu widzenia widać, że te typy są ewolucyjnymi etapami rozwoju gospodarczego. Wzrost gospodarczy: koncepcji, czynników i rodzajów gospodarek świata rzeczywistego często nie można łatwo przypisać do tej czy innej grupy, ponieważ rozwinięte moce starają się wykorzystać wszystkie możliwości, aby zwiększyć wzrost.
Rozbudowany typ
Historycznie pierwsze rodzaje wzrostu gospodarczego są rozległe. Gospodarka opanowała coraz więcej zasobów: ziemię, moce produkcyjne, surowce, siłę roboczą. Daje to wynik, o ile istnieje rezerwa na mobilizowanie zasobów. Ale jak wiadomo, każdy zasób jest skończony, dlatego ta ścieżka nie jest idealna. Ten typ był zorientowany na ofertę, podstawową pozycję: konsumenci są gotowi korzystać z dowolnej liczby towarów i usług, jeśli spełniają ich potrzeby. W ten sposób gospodarka osiągnęła znaczny wzrost w XIX wieku.
Zaletą tego sposobu jest jego taniość i prostota, ale do pewnego czasu. Tak więc w Stanach Zjednoczonych pod koniec lat 90. wycofuje prawie wszystkie rodzaje produkcji do krajów z tanimi zasobami siły roboczej, ale ta technika nie mogła być używana przez długi czas i miała wiele negatywnych konsekwencji. Wady tego podejścia polegają na tym, że wyposażenie techniczne produkcji pozostaje bez inwestycji i uwagi, co prowadzi do spadku wydajności pracy. Gdy zasoby stają się niedostępne, metoda ekstensywnego rozwoju staje się bardzo kosztowna i nieopłacalna. Zatem zużycie zasobów w tym modelu jest kilkakrotnie większe niż w zmodernizowanych gospodarkach.
Intensywny typ
Bardziej progresywne rodzaje wzrostu gospodarczego są budowane zgodnie z wersją intensywną. Specyfika tego podejścia polega na tym, że koncentruje się on na popycie, dlatego też gospodarka stara się nasycić rynek wysokiej jakości, nowoczesnymi i przyjaznymi konsumentom produktami. Głównym narzędziem wzrostu jest rozwój rynku poprzez modernizację produkcji, poprawę zarządzania, rozwój personelu. Jest to bardziej złożony rodzaj wzrostu gospodarczego; wymaga przemyślanych strategii i dużych inwestycji w stymulowanie postępu naukowego i technologicznego. Zaletą tego typu jest możliwość przezwyciężenia nieuchronnego niedoboru zasobów. Nawet polityka ochrony zasobów staje się mechanizmem stymulującym wzrost. Największą wadą tego podejścia jest złożoność jego zastosowania: w jednej chwili nie można przejść do intensywnej produkcji, będzie to wymagało bardzo dużych i kompetentnych inwestycji. Widzimy zatem, że od kilku lat Rosja próbuje przejść na ten typ, ale jak dotąd bezskutecznie.
Pomiar wzrostu gospodarczego
Tradycyjnie wzrost gospodarczy, wskaźniki, czynniki, typy są oceniane w różnych wartościach. Zazwyczaj rozróżnia się pomiary ilościowe i jakościowe, dynamiczne i statyczne, co daje wyobrażenie o rozwoju i obecnej sytuacji w gospodarce. Dynamika obejmuje tempo wzrostu dla dowolnego okresu, a statyczna - poziom rozwoju gospodarczego w pewnym momencie. Głównymi wskaźnikami wzrostu gospodarczego są tempo wzrostu, tempo wzrostu i tempo rozwoju. Obliczenie tych ilości odbywa się poprzez oszacowanie PKB. Zazwyczaj rozróżnia się wysokie, zerowe i ujemne stopy wzrostu, które są traktowane jako wstępne szacunki w celu określenia ogólnej sytuacji w gospodarce.
Główne problemy
Naukowcy badają naturę i rodzaje wzrostu gospodarczego, aby zidentyfikować skuteczne mechanizmy stymulujące rozwój i przeszkody w jego rozwoju. Globalnym wyzwaniem związanym z dążeniem do wzrostu jest wyczerpanie zasobów Ziemi i ich skończoność. Dlatego ekonomiści muszą znaleźć inne metody stymulowania wzrostu, oprócz mobilizacji zasobów. Jednocześnie rosnąca rola technologii w produkcji prowadzi do takiego problemu jak dehumanizacja: rola osoby w produkcji jest ograniczona do poziomu personelu obsługi, co nie pozwala na samorealizację i prowadzi do wielkich trudności społecznych.
Implikacje społeczne i ekonomiczne
Dzisiaj jest wielu krytyków teorii pozytywnego wpływu wzrostu gospodarczego na cywilizację światową. Główny zarzut polega na tym, że w pogoni za zyskiem producenci wyczerpują zasoby: ziemię, wodę, potencjał naturalny, których uzupełnienie jest problematyczne w związku z obecnym wzrostem populacji. Wyczerpanie prowadzi już do konfliktów społecznych. Naukowcy twierdzą, że Ziemia wkracza w erę wojen o zasoby, a one tylko się zahartują.
Stymulacja wzrostu dzisiaj wiąże się z poprawą struktury, rozwojem technologii, automatyzacją produkcji, a to prowadzi do uwolnienia populacji ze sfery produkcyjnej i wzrostu wymagań dotyczących kwalifikacji personelu. Innymi słowy, strategia ta prowadzi do tego, że duża liczba specjalistów pozostaje nieodebrana.
