Współcześni badacze w kontekście badania różnych procesów ekonomicznych i społeczno-politycznych zwracają uwagę na takie zasoby, jak kapitał intelektualny. Jest uważany za jeden z kluczowych elementów rozwoju gospodarczego państwa i społeczeństwa, zapewniający pomyślny rozwój prywatnego biznesu. Co to jest ten zasób i jak się tworzy? Jak można go wdrożyć w takim czy innym procesie gospodarczym?
Jaka jest istota kapitału intelektualnego?
Za pomocą kapitału intelektualnego zwykle rozumie się przede wszystkim całość wiedzy - nauk technicznych, humanitarnych i przyrodniczych, z której można następnie korzystać z pewnymi korzyściami. Na przykład zakładając firmę, w której będą wykorzystywane zaawansowane technologie i decyzje zarządcze oparte na odpowiedniej wiedzy. Lub, opcjonalnie, rozwiązując znaczący problem społeczny.
Warto odróżnić rozważaną koncepcję od innych terminów podobnych pod względem brzmienia i znaczenia do terminu „kapitał intelektualny”. Własność intelektualna na przykład, w jednym z podobnych pojęć, kilka atrybutów jest jednocześnie nieobecnych w celu identyfikacji z kapitałem. Po pierwsze, nie jest to wiedza, ale jej produkt, a po drugie, jest to kategoria prawna, podczas gdy rozważana koncepcja jest bardziej społeczna.
Termin ten ma również znacznie większe znaczenie. Można go wykorzystać do opisania procesów i relacji w biznesie, ekonomii, społeczeństwie, polityce. Zatem istnieje wiele opcji praktycznego zastosowania takiego zasobu, jak kapitał intelektualny. Z ekonomicznego punktu widzenia można go uznać za rodzaj aktywów, które mogą przynieść zysk, na przykład w formie opłat licencyjnych za korzystanie z opatentowanego produktu lub jako konkurencyjna technologia, która po wprowadzeniu do produkcji znacznie zwiększa jego wydajność.
Kapitał intelektualny można rozpatrywać w kontekście różnych skal społecznych - w ramach małej grupy (na przykład reprezentowanej przez pracowników małego przedsiębiorstwa lub zespołu studentów), regionu, kraju, stowarzyszenia międzypaństwowego. Najczęściej jednak omawiany termin jest badany w odniesieniu do procesów produkcyjnych w przedsiębiorstwie, na poziomie pojedynczego przedsiębiorstwa. To znaczy w kontekście ekonomicznym. Zastanówmy się, jak w praktyce można zaangażować kapitał intelektualny organizacji działającej w sferze komercyjnej.
Wykorzystanie kapitału intelektualnego w biznesie
W dziedzinie przedsiębiorczości ten termin jest najczęściej rozpatrywany jako połączenie wiedzy, doświadczenia, motywacji i kwalifikacji personelu firmy, a także technologii, które do niego należą, i można je wykorzystać do poprawy wydajności procesów produkcyjnych.
Kapitał intelektualny w biznesie jest jednym z kluczowych czynników produkcji. Podobnie jak pieniądze, które tworzą „klasyczną” kapitalizację firmy, pojawiają się w wyniku inwestowania i z czasem tracą na wartości, podobnie jak finanse podlegają inflacji.
Jednocześnie obiektywna ocena kapitału intelektualnego w kontekście jego wielkości i wskaźników wielkości jest bardzo problematyczna. Teoretycznie możliwe jest oszacowanie, jaki zysk przyniesie firma dzięki wprowadzeniu nowej technologii na podstawie oczekiwanego popytu, zdolności rynkowej i czynników zewnętrznych. Istnieje jednak wiele aspektów wykorzystania kapitału intelektualnego, których nie da się zmierzyć. Na przykład objętość odpowiedniego zasobu, który zgodnie z prawem należy do firmy, jest jego własnością i rzeczywistym aktywem handlowym.
Tak więc, jak zauważyliśmy powyżej, strukturę kapitału intelektualnego może reprezentować wiedza i kwalifikacje personelu. Ale ludzie pracujący w firmie mogą zrezygnować i zabrać ze sobą odpowiednią ilość kapitału. Co to będzie, jest niezwykle trudne do obliczenia.
Struktura zasobów
Rozważ strukturę, w której kapitał intelektualny może być reprezentowany. W środowisku badawczym powstało podejście, zgodnie z którym przedmiotowy zasób składa się z następujących podstawowych elementów: kapitału ludzkiego, organizacyjnego, a także konsumenckiego. Zbadamy, jaka jest specyfika każdego z nich.
Kapitał ludzki
Kapitał ludzki rozumiany jest jako wiedza, potencjał twórczy i intelektualny, wartości, umiejętności, cechy osobiste osoby pracującej w firmie, które następnie można przekształcić w zysk. Wyznaczone elementy kapitału ludzkiego mogą pojawić się u pracownika zarówno w wyniku jego indywidualnego rozwoju i umiejętności, jak i w wyniku ukierunkowanych działań firmy zatrudniającej, aby upewnić się, że dana osoba ma odpowiednie cechy.
Według wielu badaczy, ludzki kapitał intelektualny powiększa się nie tylko z powodu rozwoju osobowości pracownika, ale także z powodu jego aktywnej interakcji z innymi ludźmi, współpracownikami i zarządem firmy. Rozważany element należy do tych, które nie należą do firmy, ale do konkretnej osoby. Może być przenoszony przez pracownika z jednej firmy do drugiej w procesie zmiany pracy.
Jednak pracodawcy osoby z wysokim kapitałem intelektualnym mogą korzystać z tego zasobu na różne sposoby. Niektóre firmy będą w stanie to zrobić skutecznie i skorzystać z tej wielkiej przewagi konkurencyjnej. Inni, na przykład ich konkurenci, zapraszając tę samą osobę do pracy, nie będą w stanie zamienić swojej wiedzy i umiejętności w zysk.
Dlatego skuteczne zarządzanie kapitałem intelektualnym jest najważniejszym warunkiem udanej komercjalizacji. Z kolei zasoby, które pozwalają na jego wdrożenie, słusznie przypisuje się także kapitałowi intelektualnemu w kontekście metod zarządzania personelem w firmie. W jednej firmie mogą być bardziej skuteczne, w wyniku czego wiedza i umiejętności pracowników są bardziej podatne na większe zyski, niż gdyby pracownicy wykonywali czynności w innej organizacji.
Metody zarządzania personelem są najczęściej klasyfikowane jako część kapitału organizacyjnego firmy. Dokładniej badamy jego specyfikę.
Kapitał organizacyjny
Zatem kapitał intelektualny organizacji obejmuje element organizacyjny. Reprezentują ją technologie, metody zarządzania personelem, kultura korporacyjna, zasoby oprogramowania i sprzętu, patenty, różne rodzaje własności intelektualnej.
Kapitał organizacyjny powstaje w wyniku skutecznego wykorzystania człowieka. Ponadto w różnych aspektach. Tak więc rozwój dowolnej technologii może być realizowany przez firmę samodzielnie. W tym przypadku ma obejmować wiedzę i umiejętności pracowników. Im bardziej efektywnie zostanie to zrobione, tym bardziej konkurencyjna będzie opracowywana technologia.
Konkretne rozwiązanie techniczne może zostać zakupione przez firmę. W takim przypadku zaangażowanie kapitału intelektualnego można wyrazić w wiedzy i umiejętnościach pracowników odpowiedzialnych za odpowiedni zakup, które pozwalają negocjować ze sprzedawcami, aby technologia była nabywana taniej lub towarzyszyły im użyteczne usługi dodatkowe.
W rzeczywistości kapitał organizacyjny jest ważny z punktu widzenia zapewnienia najbardziej efektywnej interakcji między pracownikami w firmie. Najważniejszym elementem jest kultura korporacyjna firmy. Jeśli jest wbudowany w system, pojawia się znaczny zasób, który umożliwia kierownictwu prowadzenie rozwoju kapitału intelektualnego jako całości i jego poszczególnych elementów. Kultura korporacyjna - zestaw standardów zachowań pracowników i ich interakcji między sobą, które są przenoszone od jednego specjalisty do drugiego w oryginalnej formie lub ulepszone z punktu widzenia zastosowania w różnych wewnętrznych relacjach korporacyjnych.
Kapitał konsumpcyjny
Strukturę kapitału intelektualnego w kontekście działalności produkcyjnej firm handlowych reprezentuje również komponent konsumencki. Obejmuje zestaw norm i kanałów umożliwiających firmie interakcję z klientami - klientami, użytkownikami usług. Zadowolenie klienta z interakcji z firmą oraz przy nabywaniu jej towarów i usług zależy od wielkości odpowiedniego kapitału.
Główne składniki kapitału konsumenckiego:
- Stopień świadomości marki, dzięki któremu firma jest obecna na rynku.
- Poziom usług pokazywany przez firmę podczas interakcji z klientami.
- Produktywność kanałów interakcji z klientami, ich poziom dostępności dla konsumenta.
Zysk firmy zależy bezpośrednio od wielkości odnotowanych składników kapitału konsumpcyjnego. Im bardziej znana marka, tym wyższy poziom usług w firmie, im bardziej zaawansowane technologicznie są kanały interakcji z klientami, tym wyższe mogą być ceny jej produktów, tym większe jest zapotrzebowanie na nią. Jeśli konkurencyjna firma sprzedaje te same towary lub usługi, ale jej kapitał intelektualny w kontekście zasobów interakcji konsumentów jest niższy, wówczas odniesie mniejszy sukces na rynku.
Kryteria skuteczności wykorzystania kapitału intelektualnego
Zbadaliśmy więc pojęcie kapitału intelektualnego, jego strukturę. Przydatne będzie przestudiowanie szeregu praktycznych niuansów jego wykorzystania, jak można go zastosować w prawdziwym biznesie.
Badacze określają następujące podstawowe kryteria skuteczności zaangażowania danego zasobu:
- zgodność z procesami produkcyjnymi firmy (kapitał optymalny dla sektora produkcyjnego może być całkowicie bezużyteczny w segmentach usług);
- obecność w strukturze zarządzania firmy mechanizmów, dzięki którym można dokonać odpowiedniej oceny kapitału intelektualnego (najważniejsze dla kierownictwa jest zrozumienie, jak obiecujące są niektóre technologie z punktu widzenia wprowadzenia do produkcji, jak istotna jest wiedza i umiejętności pracowników, czy wymagają one uzupełnień podczas ustawicznego kształcenia lub przekwalifikowania);
- konkurencyjność kluczowych elementów kapitału intelektualnego (być może inni główni gracze biznesowi wdrożyli już pewne rozwiązania i technologie, a aby je wyprzedzić, organizacje muszą szybko opracować nowe).
Rozważmy teraz znaczenie kapitału intelektualnego w szerszym kontekście - z punktu widzenia jego funkcji ekonomicznych.
Ekonomiczne funkcje kapitału intelektualnego
Zauważyliśmy powyżej, że z tego zasobu można korzystać na różnych poziomach. Przeanalizowaliśmy sposób funkcjonowania kapitału intelektualnego firmy. Jaka jest jego rola w większych procesach, w szczególności na poziomie gospodarki państwowej?
W takim przypadku można mówić o znaczeniu kapitału intelektualnego narodu. Można to wyrazić, tak jak w przypadku bardziej lokalnych procesów społecznych, na poziomie indywidualnych przedsiębiorstw handlowych, w posiadaniu wiedzy i umiejętności przez obywateli państwa, w obecności konkurencyjnych technologii w przedsiębiorstwach kraju, w możliwości skutecznego zarządzania odpowiednimi zasobami - w tym przypadku za pośrednictwem różnych instytucji społecznych .
Zasoby kapitału intelektualnego narodu mogą się również rozwijać ze względu na to, że będzie to pożądane przez konkretnego obywatela lub z tego powodu, że wysiłki zmierzające do ich wzrostu będą podejmowane przez państwo reprezentowane przez niektóre instytucje. W nauce trwają aktywne dyskusje na temat tego, który z dwóch odnotowanych czynników ma większe znaczenie.
Istnieje wersja, w której kapitał intelektualny narodu zależy przede wszystkim od chęci i chęci samych obywateli do jego rozwoju. Jeśli ludzie nie zwracają dużej uwagi na ten aspekt, wszelkie wysiłki państwa mogą być bezużyteczne. Ale jest przeciwny punkt widzenia. Sugeruje to, że rozwój kapitału intelektualnego wymaga dostępu człowieka do pewnych zasobów, bez których niezwykle trudno będzie mu rozwiązać zadania.
Chodzi przede wszystkim o edukację. Ktoś może chcieć zdobyć unikalną wiedzę i umiejętności tak bardzo, jak chce, ale jeśli nie ma możliwości ich systematycznego doskonalenia, w wyspecjalizowanych instytucjach, w procesie interakcji z kompetentnymi ludźmi, wówczas wszelkie jego wysiłki mogą być nieskuteczne.
Kapitał intelektualny to zasób, który, jak zauważyliśmy powyżej, musi być konkurencyjny, stosowany w różnych warunkach produkcji. W skali gospodarki narodowej charakteryzuje się podobną właściwością. Oznacza to, że osoba, która chce się rozwijać, musi mieć dostęp do zaawansowanych zasobów, które pozwalają mu uzyskać niezbędny kapitał intelektualny. Dlatego nie wystarczy, aby państwo ustanowiło skuteczne instytucje edukacyjne, a także zapewniło adekwatność wiedzy w nich nauczanej.
Eksport i import kapitału intelektualnego
W niektórych przypadkach różne formy kapitału intelektualnego, stosowane w skali małego przedsiębiorstwa lub gospodarki całego kraju, mogą być eksportowane i importowane. Przestudiujemy ten aspekt bardziej szczegółowo.
Rozwiązywanie problemów na poziomie przedsiębiorstwa lub gospodarki państwowej może wiązać się z koniecznością posiadania kapitału intelektualnego o znacznie większych obrotach niż to, co jest dostępne. W takim przypadku konieczne jest zaimportowanie odpowiedniego zasobu. Kapitał intelektualny nabywany jest od podmiotów zewnętrznych - innych firm za granicą. Jego cena może być określona przez różne czynniki. Jeśli jest to technologia, ocenia się perspektywy jej wprowadzenia do produkcji, a następnie generowania zysków. Jeśli kapitał ma być importowany w formie wiedzy i umiejętności, pierwszą rzeczą, którą bierze się pod uwagę, jest chęć ich przewoźników do przenoszenia się z jednej firmy do drugiej lub podróżowania poza granicami kraju, a także aktualny poziom wynagrodzeń dla specjalistów o tym samym profilu.
Kiedy importowany jest kapitał intelektualny przedsiębiorstwa, ważne jest prawidłowe wdrożenie odpowiedniego zasobu. Może się okazać, że firma będzie dysponować niezbędnymi wielkościami kapitału w najbardziej konkurencyjny sposób, ale nie będzie w stanie wykorzystać go w praktyce.
Z kolei możliwa jest sytuacja, w której niektóre rodzaje kapitału intelektualnego będą eksportowane - w kontekście relacji prawnych między poszczególnymi podmiotami gospodarczymi lub w ramach partnerstwa międzypaństwowego.Procedura ta ponownie obejmuje odpowiednią ocenę jego ceny (ma to szczególne znaczenie dla eksportera), badanie warunków, w których możliwy jest transfer kapitału intelektualnego, a także gotowość strony importującej do skutecznego wdrożenia zasobów uzyskanych w produkcji.
Podsumowanie
Tak więc przestudiowaliśmy, co stanowi kapitał intelektualny. Przeanalizowaliśmy także jego główne elementy, znaczenie dla gospodarki państwowej. Ten zasób może być reprezentowany przez bardzo szeroki zakres komponentów, w oparciu o ich przypisanie do kapitału ludzkiego, organizacyjnego lub konsumenckiego. Istnieją oczywiście inne kryteria jego klasyfikacji, ale rozważany przez nas schemat można przypisać liczbie najbardziej powszechnych wśród rosyjskich badaczy.
Zasób, o którym mowa, może być zaangażowany w różne relacje prawne. Ale najczęściej jest poszukiwany w celu opisania różnych procesów biznesowych. Faktem jest, że kapitał intelektualny wraz z pieniędzmi wykorzystywanymi na klasyczną „kapitalizację” firmy jest jednym z kluczowych czynników konkurencyjnych produkcji. Jego wielkość określa, jak technologiczny będzie dany proces w przedsiębiorstwie.
Warto zauważyć, że w celu pomyślnego opanowania kapitału intelektualnego organizacji reprezentowanej w określonej odmianie konieczne może być posiadanie innych zasobów odpowiedniej kategorii. Tak więc, aby firma mogła efektywnie wykorzystywać kapitał ludzki, będzie wymagała znacznych nakładów organizacyjnych. Z kolei tylko wtedy, gdy istnieje wystarczająca ilość kapitału konsumenckiego, wartość poprzednich odmian danego zasobu będzie miała znaczenie.
Kapitał intelektualny można importować i eksportować. Proces ten można zaobserwować zarówno na poziomie stosunków prawnych między lokalnymi podmiotami gospodarczymi (w tym przypadku pojęcia eksportu i importu są rozpatrywane w szerszej interpretacji), jak i podczas partnerstwa międzypaństwowego. Dla stron wchodzących w interakcje na jednym lub drugim poziomie ważne jest określenie optymalnego kosztu wymienianego kapitału, aby zapewnić jego efektywne wdrożenie w różnych procesach gospodarczych.
W niektórych przypadkach tylko przy najbardziej intensywnej wymianie odpowiednich zasobów gospodarka może się pomyślnie rozwijać. Kapitał intelektualny narodu jest jego najważniejszą wartością. Dlatego państwo i obywatele powinni być zainteresowani jego rozwojem, maksymalnie zwiększając jego zakres. Co więcej, działania władz i mieszkańców kraju są równie ważne. Te pierwsze stwarzają niezbędne warunki, aby te drugie mogły skorzystać z możliwości rozwoju zawodowego, aby uzyskać niezbędną wiedzę i umiejętności tworzące kapitał intelektualny. Społeczeństwo powinno być również gotowe do wypełnienia swojej najważniejszej roli - głównego nośnika krajowego kapitału intelektualnego.