Monarchia Konstytucyjna - stosunkowo młoda forma rządu. Jednocześnie łączy instytucje monarchiczne i demokratyczne. Stopień ich korelacji, a także poziom realnej władzy osoby koronowanej, w różnych krajach różnią się znacznie. Dowiedzmy się bardziej szczegółowo, co stanowi monarchię konstytucyjną i jakie są cechy tej formy rządu.
Istota tego terminu
Monarchia konstytucyjna jest szczególnym rodzajem systemu państwowego, w którym monarcha, choć formalnie uważany za głowę państwa, jego prawa i funkcje są w dużej mierze ograniczone przez ustawodawstwo kraju. Bez wątpienia ograniczenie to powinno mieć nie tylko charakter prawny, ale być rzeczywiście stosowane.
Jednocześnie należy zauważyć, że istnieją kraje, w których osoba koronowana ma dość wysokie uprawnienia, pomimo ograniczeń, i takie państwa, w których rola monarchy jest czysto nominalna. W przeciwieństwie do republiki monarchia konstytucyjna często charakteryzuje się dziedziczną formą przekazania władzy, chociaż jej rzeczywistą wielkość można zminimalizować.
Klasyfikacja monarchii
Monarchia konstytucyjna jest tylko jednym z wielu rodzajów, jakie może przyjąć system monarchiczny. Ta forma rządzenia może być absolutna, teokratyczna (władza należy do głowy religijnej), reprezentant majątku, wczesny feudał, starożytny Wschód, nie dziedziczny.
Monarchia absolutna i konstytucyjna różni się głównie tym, że w pierwszym z nich jakakolwiek decyzja władcy ma moc prawną, a w drugiej wola monarchy jest w dużej mierze ograniczona przez krajowe przepisy ustawowe i wykonawcze. Dlatego te formy rządzenia są uważane za w dużej mierze przeciwne do siebie.
Jednocześnie w ramach koncepcji „monarchii konstytucyjnej” istnieje podział na dwie grupy: dualistyczną i parlamentarną.
Dualistyczna monarchia
Rodzaj rządu dualistyczna monarchia oznacza znaczny udział osoby koronowanej w sprawach publicznych. Często władca jest pełnoprawną głową państwa, z której wynika większość praw i funkcji, ale są one nieco ograniczone przez prawo.
W takich stanach monarcha ma prawo osobiście mianować i odwoływać rząd kraju. Ograniczenie władzy osoby koronowanej wyraża się najczęściej w dekrecie, że wszystkie jej rozkazy wchodzą w życie dopiero po ich potwierdzeniu przez ministra właściwego departamentu. Ale biorąc pod uwagę, że sam władca mianuje ministrów, ograniczenia te są w dużej mierze formalne.
W rzeczywistości władza wykonawcza należy do monarchy, a legislacyjna - do parlamentu. Jednocześnie władca może zawetować każdą ustawę przyjętą przez parlament, a nawet ją rozwiązać. Władza monarchy jest ograniczona faktem, że wspomniany organ ustawodawczy zatwierdza lub odrzuca budżet specjalny zatwierdzony przez koronowany, ale w tym drugim przypadku istnieje ryzyko jego rozwiązania.
Tak więc w dualistycznej monarchii władca jest prawną i de facto głową państwa, ale z ograniczonymi prawami.
Monarchia parlamentarna
Najbardziej ograniczona monarchia konstytucyjna ma formę parlamentarną. Często w kraju o takiej strukturze państwa rola monarchy jest czysto nominalna.Jest symbolem narodu i formalną głową, ale praktycznie nie ma faktycznej władzy. Główna funkcja osoby koronowanej w takich krajach jest reprezentatywna.
Rząd jest odpowiedzialny nie przed monarchą, jak to ma miejsce w dualistycznych monarchiach, ale przed parlamentem. Tworzy go organ ustawodawczy przy wsparciu większości parlamentarzystów. Ponadto osoba koronowana często nie ma prawa rozwiązać parlamentu, który jest wybierany demokratycznie.
Jednocześnie niektóre funkcje formalne nadal pozostają przy linijce nominalnej. Na przykład często podpisuje dekrety dotyczące mianowania ministrów wybranych przez ustawodawcę. Ponadto monarcha reprezentuje swój kraj za granicą, pełni funkcje ceremonialne, aw krytycznych momentach dla państwa może nawet przejąć pełną władzę.
Zatem w formie parlamentarnej monarchia nie ma władzy ustawodawczej ani wykonawczej. Pierwszy należy do parlamentu, a drugi do rządu, który odpowiada przed władzą ustawodawczą. Szef rządu jest premierem lub podobnym urzędnikiem. Monarchia parlamentarna najczęściej odpowiada demokratycznemu reżimowi politycznemu.
Wzrost konstytucjonalizmu
Zobaczmy, jak ta forma rządu ewoluowała na przestrzeni wieków.
Utworzenie monarchii konstytucyjnej wiąże się z chwalebną rewolucją w Anglii w 1688 r. Chociaż przed tym okresem istniały kraje o formach rządzenia, w których władza króla była znacznie ograniczona przez feudalną elitę (Święte Cesarstwo Rzymskie, Wspólnota Narodów itp.), Ale nie odpowiadały one współczesnemu znaczeniu tego terminu. Tak więc w 1688 r., W wyniku zamachu stanu, dynastia Stuartów rządząca w Anglii została wysiedlona, a Wilhelm III z Orange został królem. Już w następnym roku opublikował Kartę Praw, która znacznie ograniczyła władzę królewską i nadała parlamentowi bardzo wielkie uprawnienia. Dokument ten położył podwaliny pod utworzenie obecnego systemu politycznego w Wielkiej Brytanii. Monarchia konstytucyjna w Anglii ostatecznie ukształtowała się w XVIII wieku.
Dalszy rozwój
Po rewolucji w 1789 r. We Francji wprowadzono na pewien czas monarchię konstytucyjną. Ale nie działała długo, aż do 1793 roku, kiedy król został zdeponowany i stracony. Nadszedł czas na republikę, a potem na imperium napoleońskie. Następnie we Francji istniała monarchia konstytucyjna w latach 1830–1848 i 1852–1870.
Szwecja i Norwegia zostały nazwane monarchiami konstytucyjnymi w 1818 r., Kiedy zaczęła tam panować dynastia Bernadotte, której założycielem był były generał napoleoński. Podobną formę władzy ustanowiono w Holandii od 1815 r., W Belgii - od 1830 r., Aw Danii - od 1849 r.
W 1867 r. Cesarstwo austriackie, zanim stało się filarem absolutyzmu, zostało przekształcone w imperium austro-węgierskie, które stało się monarchią konstytucyjną. W 1871 r. Powstało Cesarstwo Niemieckie, które również miało podobną formę rządów. Ale oba państwa przestały istnieć z powodu klęski w pierwszej wojnie światowej.
Jednym z najmłodszych systemów monarchicznych z porządkiem konstytucyjnym jest hiszpański. Powstał w 1975 r., Kiedy po śmierci dyktatora Franco król tronu Juan Carlos I wstąpił na tron.
Konstytucjonalizm w imperium rosyjskim
Dyskusje na temat możliwości ograniczenia władzy cesarza przez konstytucję rozpoczęły się wśród czołowych przedstawicieli szlachty już na początku XIX wieku, za czasów Aleksandra I. Słynne powstanie dekabrystów z 1825 r. Wyznaczyło za swój główny cel zniesienie autokracji i ustanowienie monarchii konstytucyjnej, ale został stłumiony przez Mikołaja I.
Za reformatora cara Aleksandra II, który zlikwidował pańszczyznę, władze podjęły również pewne kroki w kierunku ograniczenia autokracji i rozwoju instytucji konstytucyjnych, ale wraz z zabójstwem cesarza w 1881 r. Wszystkie te inicjatywy zostały zamrożone.
Rewolucja 1905 roku pokazała, że istniejący reżim w swojej poprzedniej formie przeżył się. Dlatego cesarz Mikołaj II dał zielone światło na utworzenie organu parlamentarnego - Dumy Państwowej. W rzeczywistości oznaczało to, że od 1905 r. W Rosji powstała monarchia konstytucyjna w dualistycznej formie. Ale ta forma rządu nie trwała długo, ponieważ rewolucje lutowe i październikowe z 1917 r. Zapoczątkowały zupełnie inny system społeczno-polityczny.
Współczesne przykłady monarchii konstytucyjnych
Wyraźnymi dualistycznymi monarchiami współczesnego świata są Maroko i Jordania. Z zastrzeżeniami możesz dodać do nich europejskie stany karłowate Monako i Liechtensteinu. Czasami system polityczny Bahrajnu, Kuwejtu i Zjednoczonych Emiratów Arabskich zalicza się do tej formy rządu, ale większość politologów uważa je jednak za bliższe absolutyzmu.
Najsłynniejsze przykłady monarchia parlamentarna reprezentowane przez system państwowy Wielkiej Brytanii i jej byłych dominacji (Australia, Kanada, Nowa Zelandia), Norwegii, Szwecji, Holandii, Belgii, Hiszpanii, Japonii i innych krajów. Należy zauważyć, że istnieje znacznie więcej państw reprezentujących tę formę rządów niż państwa dualistyczne.
Znaczenie rządu
Możemy zatem stwierdzić, że monarchia konstytucyjna w różnych formach jest dość powszechną formą rządu. W wielu krajach jego istnienie sięga nie stu lat, podczas gdy w innych zostało założone stosunkowo niedawno. Oznacza to, że ten typ rządu jest nadal aktualny.
Jeśli w formie parlamentarnej formalna supremacja monarchy wiąże się bardziej z poszanowaniem historii i tradycji, wówczas dualistyczna wizja jest sposobem na ograniczenie poziomu koncentracji władzy w jednej ręce. Ale oczywiście każdy kraj ma swoje własne cechy i niuanse związane z tworzeniem i funkcjonowaniem tego rodzaju rządu.
